Inleiding

De SCHUTSLUIS Urkersluis en het GEMAAL Vissering vormen een complex van waterbouwkundige werken tussen het IJsselmeer en de Urkervaart, aan de zuidkant van het voormalige eiland Urk.

De opdrachtgever tot de bouw van het complex was Rijkswater- staat. Architect en constructeur waren D. Roosenburg en de afdeling NOP van de Dienst der Zuiderzeewerken. Hoewel met de bouw van zowel het gemaal als de sluis met het SLUISWACHTERSHUISJE, de SCHOTBAL- KENLOODS en het rijtje nabij gelegen (niet in de beschrij- vingen meegenomen en niet voor rijksbescherming in aanmerking komende) dienstwoningen is begonnen in 1938, werden de sluis en het gemaal pas in 1942 in gebruik genomen. Dit dieselgemaal en de vergelijkbare, tegelijkertijd gebouwde gemalen bij Lemmer (de Buma) en de Voorst (de Smeenge) zijn gebouwd voor het droogmalen van de Noordoostpolder en zijn daarna van groot belang gebleven voor het op peil houden van het water in de polder.

De bescherming van rijkswege betreft het gemaalgebouw, de sluis met bijbehorende noodschuif, de schotbalkenloods en het oorspronkelijke sluiswachtershuisje. De brug over de sluis valt evenals het in 1989 gebouwde bedieningsgebouwtje buiten de bescherming van rijkswege.

Omschrijving

Alle opstaande complexonderdelen zijn vanuit een rechthoekige plattegrond opgetrokken in schone baksteen en staan onder met diverse materialen gedekte zadeldaken. De gemetselde complexonderdelen hebben overeenkomstige uiterlijke kenmerken en vormen daardoor zowel een functionele als visuele eenheid.

Waardering

Het waterbouwkundige complex is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische en de architectuurhistorische waarde.

- Het waterbouwkundige complex heeft cultuurhistorische waarde omdat met de bouw ervan het einde van Urk als eiland en het begin van de Noordoostpolder werd gemarkeerd. Het complex is tevens van belang vanwege de plaats die het heeft in de technische en typologische ontwikkeling van waterbouwkundige werken in Nederland.

- Het complex heeft architectuurhistorische waarde vanwege de specifieke, voor de bouwtijd karakteristieke vormgeving en constructie van de complexonderdelen, en als werk uit het oeuvre van een vooraanstaand bouwkundige.

- Het complex heeft ensemblewaarde vanwege de bijzondere visuele en functionele samenhang tussen de samenstellende delen. Het is tevens van belang vanwege de ruimtelijke relatie met de wateren waarmee het is verbonden en als essentiëel onderdeel van een groter geheel (de Noordoostpolder), waarvan ook de vergelijkbare complexen bij Lemmer en de Voorst deel uitmaken.

- Het complex is bovendien van belang vanwege de herkenbaarheid en de grote mate van gaafheid van de complexonderdelen.