Inleiding

Het complex de LORENTZSLUIZEN (1931-1933) te Kornwerderzand bestaat uit twee groepen van elk vijf UITWATERINGSSLUIZEN met twee bijbehorende SCHUTSLUIZEN en een DOUANEGEBOUW. Het geheel is in Functionalistische stijl ontworpen door ir. Dirk Roosenburg (vormgeving) in samenwerking met het Bureau Zuiderzeewerken. Het complex is gelegen in de 32 km. lange Afsluitdijk, die het vaste land van Noord-Holland en de Friese kust verbindt. Het gedeelte tussen het vasteland en het voormalige eiland Wieringen (1923-1925) is 2,5 km. lang. Het gedeelte Wieringen-Friese vasteland is 30 km. lang en loopt van nabij Den Oever (Noord-Holland) tot nabij Kornwerd (Friesland). In de Afsluitdijk zijn vijf groepen van elk vijf uitwateringssluizen gebouwd, te weten drie nabij Den Oever en twee, de Lorentzsluizen, op het Kornwerderzand. De uitwateringssluizen dienen om het overtollige water van het IJsselmeer bij eb op de Waddenzee te spuien. Nabij de uitwateringssluizen zijn ten behoeve van de scheepvaart schutsluizen aangelegd. In 1918 werd, door de toenmalige regering, de Zuiderzee-wet aangenomen op basis van deze wet werd de Zuiderzee afgesloten door middel van de Afsluitdijk. In 1925 werd begonnen met de aanleg van twee werkeilanden, één bij Den Oever en één bij Kornwerderzand, 4 km. uit de Friese kust. Bij deze werkeilanden zouden de schut- en uitwateringssluizen van de dijk geplaatst worden. Bij Kornwerderzand werden twee groepen van elk vijf uitwateringssluizen en bovendien een kleine en een grote schutsluis ten behoeve van de scheepvaart gebouwd. Op het sluishoofd, tussen de twee schutsluizen, kwam een DOUANEGEBOUW te staan. Aan zeezijde liggen voor de schutsluizen twee draaibruggen met een brugwachtersgebouw.

Tijdens de tweede wereldoorlog hebben de sluizen het door herhaaldelijke bombardementen en beschietingen zwaar te verduren gehad. De sluizen en het douanegebouw zijn hersteld. De bruggen en het brugwachtersgebouw zijn grotendeels herbouwd en gewijzigd en vallen derhalve buiten de bescherming van rijkswege.

Waardering

Het complex de LORENTZSLUIZEN (1931-1933) te Kornwerderzand, bestaande uit twee groepen van elk vijf UITWATERINGSSLUIZEN met twee bijbehorende SCHUTSLUIZEN en een DOUANEGEBOUW is van algemeen belang:

- als bijzondere uitdrukking van een technische en typologische ontwikkeling;

- vanwege het belang voor de geschiedenis van de waterbouwkundige techniek;

- vanwege de hoogwaardige esthetische kwaliteit van het ontwerp;

- vanwege de betekenis voor het oeuvre van de ontwerper ir D. Roosenburg;

- als waterbouwkundig werk dat cultuurhistorisch en architectuurhistorisch van internationaal belang is;

- vanwege de bijzondere betekenis verbonden met de afsluiting van de Zuiderzee en de ontwikkeling van het IJsselmeer-gebied en omgeving.