Abbinck | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

1. Wat staat er in het rijksmonumentenregister?

In het rijksmonumentenregister staat welke onroerende zaken beschermd zijn als rijksmonument. Dat kunnen gebouwen zijn, maar ook tuinen of parken of archeologische vindplaatsen. Het register bevat de gegevens die nodig zijn om een rijksmonument te herkennen (identificeren). Dit gebeurt aan de hand van onder andere adresgegevens en kadastrale gegevens. Hier hoort ook een omschrijving van het rijksmonument bij. Deze kan kort zijn of wat langer. Beschermd is de onroerende zaaak (of zaken) die expliciet in de omschrijving genoemd staat. De registeromschrijving helpt in principe alleen bij de identificatie van het rijksmonument en geeft geen uitsluitsel over de monumentale waarden of de verandermogelijkheden.

2. Wat is precies beschermd?

Bij gebouwde monumenten is altijd de hele onroerende zaak beschermd, dus van buiten (exterieur) én van binnen (interieur). Álle onderdelen (bestanddelen) van de onroerende zaak maken deel uit van het rijksmonument. Dit is automatisch het geval, dus het is niet nodig dat ze allemaal zijn opgesomd in de registeromschrijving.

Onder de bescherming als rijksmonument vallen de onroerende zaken die expliciet in de omschrijving zijn genoemd. Is sprake van een inleiding, een omschrijving en een waardering, dan moet de onroerende zaak in elk geval in de omschrijving zijn genoemd om beschermd te zijn. Hierop bestaat één uitzondering: als een onroerende zaak in KAPITALEN in de inleiding vermeld is maar niet in het omschrijvende gedeelte, dan is de zaak toch beschermd. Onroerende zaken die alleen in een complexomschrijving zijn genoemd, maar niet in de omschrijving van één van de rijksmonumenten waaruit het complex bestaat, zijn niet beschermd.

Wat zijn bestanddelen van een onroerende zaak?

Een bestanddeel van een onroerende zaak is ieder onderdeel dat duurzaam met de onroerende zaak is verbonden. Het bestanddeel kan niet zomaar uit de onroerende zaak worden gehaald omdat schade ontstaat of omdat de onroerende zaak dan minder goed bruikbaar is. Dit laatste is bijvoorbeeld het geval bij een deurklink. Deze kan zonder schade worden verwijderd, maar de deur kan niet meer open. Andere voorbeelden van bestanddelen zijn:

fundering en kelders;

gevels en gevelonderdelen, bijv. stoep, trap, bordes, ramen, glas en glas-in-lood;

draagconstructies zoals balklagen en de kapconstructie;

dakbedekking;

binnenmuren, bijv. van hout, steen of een ander materiaal;

interieur, bijv. plafond, wandafwerking, vloeren, trap, deur, schouw, vast meubilair, (kerk)orgel;

uitbouw, ook als deze is gemaakt na de aanwijzing als rijksmonument.

Een rijksmonument kan ook bestaan uit meerdere onroerende zaken. Denk aan een boerderij met bakhuis of aan een villa met theekoepel. Als de bescherming zich bij gebouwde monumenten uitstrekt over meerdere onroerende zaken, zijn deze allemaal genoemd in de registeromschrijving.

Bij archeologische rijksmonumenten bepaalt een kaart de omvang van de bescherming.

Dat geldt ook voor veel aangelegde rijksmonumenten, zoals een tuin of een park. Bij aangelegde monumenten worden niet alle onroerende zaken (bijv. beplanting) genoemd in de registeromschrijving, want dan wordt die veel te lang. De registeromschrijving beperkt zich dan tot de hoofdstructuur of het belangrijkste kenmerk van de aanleg.

3. Wat zijn monumentale waarden?

Bij het rijksmonument kan een lange omschrijving staan die een samenvatting geeft van de monumentale waarden van het rijksmonument. Die waarden zijn de reden waarom een onroerende zaak is beschermd als rijksmonument. In lang niet alle gevallen zijn die waarden vermeld en waar ze wel zijn vermeld is het dus geen volledige opsomming. De aanwezige monumentale waarden vormen wel de basis waarop een verbouwings- of restauratieplan van een rijksmonument wordt getoetst. Het is daarom aanbevolen om hier dan verder onderzoek naar te laten doen. Hoe dat in zijn werk gaat kunt u vinden op de website Monumenten.nl.

4. Wat mag ik veranderen?

In het rijksmonumentenregister staat dus niet welke en hoe veranderingen aan het rijksmonument kunnen worden aangebracht. Voor werkzaamheden aan een rijksmonument heeft u vaak een vergunning nodig. Dit is een omgevingsvergunning en deze wordt afgegeven door de gemeente.

Er bestaan geen ‘lijstjes’ van wat wel en niet mag worden gewijzigd. Daarvoor verschillen de monumenten te veel van elkaar. Ook de plannen van eigenaren zijn zó verschillend, dat dit niet met een lijstje is op te lossen. Veranderingen zijn maatwerk en komen vaak in een dialoog tot stand. Informeer daarom bij uw gemeente. Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kunt u lezen hoe dit proces verloopt, bijvoorbeeld in de Wegwijzer advies omgevingsvergunning.

Bekijk ook andere informatie op deze website over boerderijen, kerken, begraafplaatsen, molens, verduurzamen, zonnepanelen, interieur, bouwhistorie, natuursteen of beton enz.

Een goed hulpmiddel bij het maken van een plan en de keuzes die daarbij moeten worden gemaakt, is de restauratieladder van Stichting ERM.

Complexgegevens

Complexnummer: 521792

Omschrijving

Inleiding

BOERDERIJ Abbinck' gebouwd in 1909 naar ontwerp van architect J.A. HEUVELINK (1879-1949) in opdracht van de veehouder en wethouder J.D. Schoonman, ter vervanging van zijn nog in hetzelfde jaar afgebrande bedrijf. De boerderij is gelegen tegenover Huis Voorstonden, op de hoek van de doorgaande Voorsterweg en de Windheuvelstraat. Architect HEUVELINK was woonachtig in Apeldoorn en bouwde in Apeldoorn en omgeving voornamelijk landhuizen en villa's. Boerderij Abbinck heeft een uitgebouwd, villa-achtig woongedeelte, dat haast zelfstandig van de boerderij lijkt te zijn. Het huis kenmerkt zich door invloeden uit de Neo-Renaissance en Overgangsstijl. Het bedrijfsgedeelte kenmerkt zich door de grote omvang van de driekapschuur. In deze streek komen boerderijen van een dergelijke omvang, met villa-achtige voorhuizen, nauwelijks voor.

Complexomschrijving

Binnen het complex is opgenomen de BOERDERIJ uit 1909 (Complexonderdeel A) bestaande uit een villa-achtig voorhuis in een sobere overgangsstijl, dat links tegen de voorgevel van een bedrijfsruimte met drie kappen is gebouwd. Voorts valt binnen de bescherming een op het erf van de boerderij gelegen BIJENSTAL (complexonderdeel B), die vermoedelijk uit de bouwtijd van de boerderij dateert. De boerderij is met de achtergevel naar de Voorsterweg gekeerd en met de zijgevel op enige afstand van de Windheuvelstraat gelegen. Tussen straat en zijgevel is het bijenhok gesitueerd. Een recente schuur, ter vervanging van een oudere wagenschuur op dezelfde plaats, staat achter de boerderij. Het laag gelegen erf is beplant met een aantal oude bomen. Naar het erf toe leiden twee wegen, een sluit aan de voorgevel aan, een ander voert naar het achtererf. De boerderij wordt omgeven door moestuinen en weilanden.

Complexwaardering

BOERDERIJ en BIJENSTAL daterend uit omstreeks 1909

-Van architectuurhistorische waarde als goed en in hoofdvorm gaaf bewaard voorbeeld van een driekapboerderij met aangebouwd, villa-achtig voorhuis en een vrijstaande, markant vormgegeven bijenstal. De complexonderdelen vormen samen een fraai complex dat een goed beeld geeft van een boerenerf aan het begin van de twintigste eeuw in Nederland.

-Van stedenbouwkundige waarde vanwege de situering van het complex in een historisch gegroeid buitengebied, nabij het adellijke Huis Voorstonden. Het complex speelt hier, vanwege de verschijningsvorm en de ligging op de hoek van twee wegen, een beeldbepalende rol.

-Van cultuurhistorische waarde vanwege het bijzondere type boerderij en vanwege de zeldzame bijenstal, die een kenmerkend onderdeel zijn van de agrarische geschiedenis van Nederland.