Inleiding.

Het kloostercomplex "Mariënburg" bestaat uit het Neo-Gotische franciscanessenKLOOSTER met kapel van de "Zusters van het Gezelschap Jezus, Maria en Jozef", architect J. van Groenendaal 1897-1899. Het is in 1928 uitgebreid met een vleugel aan de achterzijde en een Novicaat en Postulaat aansluitend op de noordoostelijke hoek van het klooster, architect Ch. Estourgie. Ernaast ligt de voormalige KWEEKSCHOOL voor onderwijzeressen, waarin op eigentijdse wijze wordt aangesloten op het bestaande Neo-Gotische klooster, architect Ch. Estourgie 1925. Aan de Walpoort ligt nog de onderbouw van de in oorsprong middeleeuwse kloosterkapel, welke in 1929 is gewijzigd en voorzien van een verdieping.

De geschiedenis van het Mariënburgklooster gaat terug tot de Middeleeuwen. Vanaf de 15de eeuw was op deze lokatie een gelijknamig klooster gesitueerd, waarvan de in 1929 ingrijpend verbouwde kapel (bouwdatum 1488-1491) nog deels resteert. Dit Middeleeuwse kloostercomplex was, in tegenstelling tot het 19de-eeuwse klooster, gesitueerd aan en georïenteerd op de Uilenburg: de hoofdbebouwing was gericht op de binnenstad. Het voormalige Mariënburgklooster had een L-vormige plattegrond, bestaande uit een aantal kloostergebouwen langs de Uilenburg en een haaks hierop geplaatste zuidelijke vleugel. Aan de noordzijde van het kloosterterrein bevond zich de kapel aan de Walpoort. Het 19de-eeuwse Mariënburgklooster maakte deel uit van een cluster van klooster- en scholencomplexen tussen de Sint-Janssingel en de Postelstraat. De in 1928 opgetrokken achtervleugel van het Mariënburgklooster vormde een verbinding tussen het klooster aan de Sint-Janssingel en het nu gesloopte kloostercomplex aan de Postelstraat.

De ontwikkeling van het Mariënburgklooster in het begin van de 20ste eeuw is nauw verbonden met de ontwikkelingen die zich in deze periode in het onderwijs voordeden. Door de groei van het aantal lagere scholen, met name na de invoering van de leerplichtwet in 1900, nam de vraag naar onderwijzend personeel toe. Dit leidde tot de opbloei van het aantal kweekscholen. In 's-Hertogenbosch was vanaf 1860 de Rijkskweekschool voor onderwijzers en onderwijzeressen aan de Papenhulst gevestigd.

De bisschop en de geestelijkheid van 's-Hertogenbosch waren echter fel gekant tegen deze openbare kweekschool en bewerkstelligden de overplaatsing van de Rijkskweekschool naar Nijmegen en de oprichting van een tweetal katholieke kweekscholen. Voor de opleiding van onderwijzers kwam er een Bisschoppelijke Kweekschool aan de Sint Josephstraat.

Voor meisjes was er sinds het einde van de 19de eeuw een kweekschool met internaat voor onderwijzeressen in het Mariënburgklooster ondergebracht. In 1925 werd deze kweekschool ondergebracht in een daartoe bestemde nieuwbouw aan de zuidelijke zijde van het klooster. In 1931 werd het complex verder uitgebreid met een gebouw voor de R.K. Huishoud- en Industrieschool voor meisjes (dit laatstgenoemde object komt niet in aanmerking voor bescherming). Het complex is gelegen op hoek Sint Janssingel-Berewoutstraat, aan de westrand van de binnenstad van 's-Hertogenbosch. Het complex is gesitueerd langs de tot Singelgracht omgevormde rivier de Dommel, aan de oostzijde van de voormalige vestinggracht. Het klooster en de schoolgebouwen bezitten markante afmetingen en zijn karakteristiek voor de schaalvergroting aan rand van de middeleeuwse stad na de opheffing van de vestingstatus van 's-Hertogenbosch.

Omschrijving.

Het complex is gelegen op een globaal trapeziumvormig terrein, dat wordt begrensd door de Sint Janssingel (westzijde), de Walpoort (noordzijde), de Uilenburg (oostzijde) en de Berewoutstraat (zuidzijde). De voorzijde van het kloostercomplex is gelegen langs de Sint Janssingel en vormt een langgerekte gevelwand. Hierin ligt links het hoofdgebouw van het klooster uit 1897-1899. Achter het hoofdgebouw de eveneens uit 1897-1899 daterende kapel. Rechts hiervan de in 1925 gebouwde kweekschool, die via een enigszins terugliggend tussenlid met portaal op het klooster aansluit. Op de hoek Sint Janssingel - Berewoutstraat ligt de in 1931 gebouwde Huishoud- en Industrieschool (vervallen), met een markante afgeschuinde hoekbebouwing, waarin de hoofdtoegang van het schoolgebouw. Achter de langs de Sint Janssingel gesitueerde bebouwing is een grote kloostertuin gelegen. Aan de achterzijde van het klooster een aansluitende, dwars op het klooster geplaatste geknikte vleugel uit 1929, die tot aan de Uilenburg loopt.

Op de noordoostelijke hoek van het klooster ligt een globaal L-vormige vleugel voor het Novicaat en Postulaat van het Mariënburgklooster, aansluitend op de zuidelijke gevel van de 15de-eeuwse kapel aan de Walpoort.

Waardering.

Het complex van het Mariënburgklooster is van algemeen belang. Het complex bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een geestelijke en sociaal-economische ontwikkeling. Het complex vormt een illustratie van de ontwikkelingen in het onderwijs rondom de eeuwwisseling en de belangrijke rol die de katholieke congregaties hierin in 's-Hertogenbosch hebben gespeeld. Het complex is voorts van belang als bijzonder voorbeeld van een bouwtype: klooster met bijbehorende kweekschool. Het complex heeft architectuurhistorische waarde als staalkaart van de ontwikkelingen in de katholieke klooster- en schoolarchitectuur vanaf de eeuwwisseling tot de jaren '30 van de 20ste eeuw. Het kloostercomplex is daarnaast van belang als bijzondere uitdrukking van een stedenbouwkundige ontwikkeling: het illustreert de ruimtelijke ontwikkeling en schaalvergroting aan de rand van de oorspronkelijke middeleeuwse stad vanaf het einde van de negentiende eeuw. Het complex van het Mariënburgklooster bezit ensemblewaarde vanwege de bijzondere situering, verbonden met de ontwikkeling van de stad na de opheffing van de vestingsstatus en vanwege het belang van het kloostercomplex voor het aanzien van de historische binnenstad. Tot slot is het kloostercomplex goeddeels gaaf bewaard gebleven en hierdoor een zeldzaam voorbeeld van de katholieke component in de ontwikkeling van de hoofdplaats van het bisdom 's-Hertogenbosch.