Inleiding

Rooms-katholiek parochiecomplex uit het eerste kwart van de twintigste eeuw, bestaande uit een aan Maria Geboorte toegewijde PAROCHIEKERK en een PASTORIE met HEK. De kerk is in opdracht van de Dominicanen in drie fasen gebouwd. De eerste fase betrof de bouw in 1893-1894 van een niet meer bestaand hulpkerkje. De tweede fase betrof de vergroting van deze hulpkerk in 1900-1901 met het huidige middenschip en de zijbeuken naar ontwerp van de Maastrichtse architect Johannes Kaijser (1842-1917). Kaijser sr. bouwde in het laatste kwart van de 19de eeuw een groot aantal neogotische kerken in Limburg en Nijmegen en omgeving. De voltooiing van dit plan werd pas na 1921 mogelijk omdat de Maria Geboortekerk in dat jaar de status van parochiekerk kreeg. Op basis van een ontwerp van architect Jules Kaijser werd tijdens de derde bouwfase in 1923-1924 de hulpkerk - die sedert 1901 dienst deed als priesterkoor - vervangen door een transept, koor met zijkapellen en een sacristie. Tevens kreeg de kerk een nieuwe voorgevel met twee traptorens. De oorspronkelijk geplande klokkentoren van 97 meter hoog werd evenwel niet gerealiseerd. Na drie bouwperioden was er geen stijlbreuk in het kerkgebouw te ontwaren, omdat Kaijser jr. tijdens de laatste bouwfase geen gebruik maakte van een eigentijds idioom maar juist in stijl aansloot bij het eerdere werk van zijn vader.

Daarentegen wel eigentijds is de architectuur van de in 1930-1931 naar ontwerp van architect H.M. Zoetmulder gebouwde pastorie in een zakelijke baksteenarchitectuur met markante kapvorm, bescheiden metselwerk-accenten en enkele grote raampartijen in Amsterdamse School-stijl. De uitmonstering van het interieur is uitgevoerd met invloeden van de Art Deco.

Het parochiecomplex maakt onderdeel uit van de zogenaamde "19de eeuwse gordel" van Nijmegen. Deze stadsuitleg met singels uit de periode 1880-1920 is als stadsbeeld beschermd. Het complex bevindt zich op een hoge stuwwal in het stadsdeel Nijmegen-Oost, en is gesitueerd aan de zuidzijde van de Berg en Dalseweg bij het driehoekige Mariaplein. De vrijstaande Maria Geboortekerk staat ruim achter de rooilijn en is met het koor georiënteerd naar het zuidwesten. Het voorplein is in gebruik als parkeerplaats. Het Mariabeeld uit 1949 van beeldhouwer A. Meertens op het kerkplein valt buiten de bescherming. De pastorie staat in de rooilijn aan de rechter zijde van het plein. De ingang van de pastorie bevindt zich aan de pleinzijde. Een korte gang verbindt de pastorie met de kerk. De voortuin van de pastorie en het plein worden van de openbare weg gescheiden door een hek.

Onderhavig r.k. parochiecomplex bestaat uit de twee navolgende beschermde onderdelen:

1. een PAROCHIEKERK toegewijd aan "Maria Geboorte", en

2. een PASTORIE met HEK.

Waardering

Rooms-katholiek parochiecomplex uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, bestaande uit een PAROCHIEKERK en een PASTORIE met HEK.

- Van architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een historisch gegroeid parochiecomplex, waarbij voor de in fases tot stand gekomen kerk uit 1900-1924 steeds de neogotiek is gehanteerd en voor de pastorie uit 1930-1931 een meer eigentijdse bouwtrant met invloeden van de Amsterdamse School en de Art Deco. Beide complex-onderdelen zijn van belang wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp, de zorgvuldige detaillering en de nagenoeg gave interieurs.

- Van stedebouwkundige waarde als essentieel en markant gesitueerd onderdeel van de zogenaamde "19de eeuwse gordel" van Nijmegen, dat bovendien door de hoge ligging op een stuwwal van bijzondere waarde is voor het stadssilhouet.

- Van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling, in casu het rooms-katholieke bewustzijn en klimaat in Nijmegen in het algemeen en de vorming van nieuwe parochies in de stadsuitleg in het bijzonder.