Registergegevens

Monumentgegevens

Monumentnummer
455484
Complexnummer
455168 - Zuilenstein
Inschrijving register
Kadaster deel/nr
82647/51
Internationaal kenteken
Nee
Kadastrale aanduiding
Leersum D 4330
Leersum D 4009
Bij Rijksstraatweg 9 A, 3956 CH te Leersum

Omschrijving

BAKSTENEN MUURWERK ROND BINNENTUIN, VOORPLEIN EN MOESTUIN, MET BAKSTENEN ZITNISSEN, HEKPIJLERS EN SMEEDIJZEREN HEKKEN uit het einde van de 17e eeuw. Bakstenen muur, deels van bakstenen steunberen voorzien, aan drie zijden de binnentuin begrenzend, met een flank aan de ZO-zijde van de in de binnentuin gelegen moestuin en omgaand aan twee zijden van het voorplein. Op belangrijke assen van de aanleg van de binnentuin zijn drie hekken en drie zitnissen gesitueerd.

Aan de NO-zijde van de muur, in de hartlijn van de voormalige vierkante classicistische tuin, een smeedijzeren hek voorzien van dubbele vleugels met rijk versierd, deel verguld smeedijzeren bovenstuk van voluten en tropeevormige ornamentstukken met in het centrum een in een ovaal veld aangebracht monogram van George Godard Henry, graaf van Reede, 8ste graaf van Athlone, Heer van Amerongen (1820-1843), waarboven een drie-dimensionale kroon. Het monogram is vermoedelijk in de eerste helft van de 19e eeuw aangebracht ter vervanging van een monogram uit het einde van de 17e eeuw (wellicht van de toenmalige eigenaar Willem van Nassau Zuylesteyn). Op het "Gesigt uyt de Groote Tuin, naa't voorste Bosch" van Daniel Stoopendaal uit ca. 1700 is namelijk te zien, dat het hek toen reeds met een bovenstuk met bekroond monogram was voorzien. Haaks op elk der buitenste spijlen aan de westelijke zijde van het hek een smeedijzeren voluutvormig sleutelstuk. Ter weerszijden van het smeedijzeren hek een bakstenen pijler met aan de voor- en achterzijde een rechthoekige witgepleisterde blindnis, met geprofileerde hardstenen afdekplaat, waarboven een met deksel afgesloten gecanneleerde klokvormige zandstenen vaas.

Aan de noordelijke muur, even zuidelijk van de voormalige oranjerie (eertijds ook wel speelhuis genaamd), twee laat 17e-eeuwse bakstenen pijlers, ter weerszijden van een vanouds aanwezige ingang, met geprofileerde afdekplaat. Aan de voor-, achter- en binnenzijde van de pijlers een grote (boven) en kleinere (onder) rechthoekige witgepleisterde blindnis, waarboven een zandstenen pyramidevormige bekroning met bol.

Ter afsluiting van de ZW-zijde van de in de noordhoek van de binnentuin gelegen moestuin een haaks tegen de noordwestelijke muur gemetselde muur uit het eind van de 17e eeuw, met centraal aan de muur recht op het hart van de moestuin gelegen ingangspartij, die aan weerszijden door baksten pijlers wordt omlijst. Aan de voor-, achter- en binnenzijde van beide pijlers een grote (boven) en kleinere (onder) rechthoekige witgepleisterde blindnis. De pijlers, die aan de bovenzijde door geprofileerd houten lijstwerk worden afgesloten, worden bekroond elk door een zandstenen adelaar.

Ter afsluiting van het voorplein, in de as van de doorgang van het poortgebouw, een smeedijzeren dubbel traliehek met rijk versierd deels verguld smeedijzeren bovenstuk van voluten en tropeevormige ornamentstukken, met in het centrum een in een ovaal veld aangebracht monogram van George Godard Henry graaf van Reede, 8ste graaf van Athlone, Heer van Amerongen, waarboven een drie-dimensionale kroon. Het monogram is vermoedelijk in de eerste helft van de 19e eeuw aangebracht, ter vervanging van een monogram uit het eind van de 17e eeuw. Haaks op de beide buitenspijlen aan de oostelijke zijde van het hek een smeedijzeren voluutvormig vleugelstuk. Aan weerszijden van het hek een aan de NW- en NO-zijde van het voorplein omgaande bakstenen borstwering, die in westelijke richting tot aan de brede waterpartij (Agterste vijver) overgaat in een bakstenen muur. Aan de NW-zijde wordt deze borstwering door traliehek met pijlpuntvormige bekroning afgesloten.

Aan de noordzijde van de noordoostelijke borstwering een halfronde bakstenen uitbouw, waarschijnlijk een restant van de volgens diverse topografische gezichten alhier aanwezige kleine 17e-eeuwse toren aan het voorplein. Ten zuidoosten van deze uitbouw aan de borstwering een rondboogpoortje met zandstenen sluitsteen met het jaar 1618 - wellicht een relict van Zuylestein van voor de tijd van stadhouder Frederik Hendrik - en een smalle trap met hardstenen treden van het voorplein naar het iets lager gelegen gedeelte van de binnentuin ten noordoosten hiervan. De trap bevond zich tegen de NW-zijde van de trap van de entree van het huis, zoals op een foto uit 1909 is te zien.

Aan de zuidoostelijke binnenmuur, even ten noordoosten van de noordoostelijke torengedeelte van het poortgebouw, twee pilasters met blokmotief met alternerend blokken met rode en met gele baksteen, die oorspronkelijk met vazen waren bekroond, zoals enkele gezichten van Jan de Beyer tonen.

Op de lengte- en breedte-as van de moestuin bevinden zich aan de noordelijke en oostelijke muur twee iets boven het muurwerk uitstekende laat 17e-eeuwse monumentale bakstenen zitnissen bestaande uit een centraal gelegen licht getoogde opening waarin tegen een wit gepleisterde achtermuur een zitbank, met aan weerszijden een pijlervormige afsluiting met een grote (boven) en een kleine (onder) rechthoekige wit gepleisterde blindnis. De zitnis wordt door een geprofileerde afdekplaat afgesloten. Een derde zitnis bevindt zich aan de noordelijke muur, in het verlengde van de as van de doorgang van het poortgebouw en het smeedijzeren hek ter afsluiting van het voorplein. Boven de getoogde opening van deze nis, die, afgezien van een iets afwijkende proportionering, identiek is aan genoemde nissen een liggend-rechthoekige witgepleisterde blindnis.

Het ensemble van bakstenen muren met deels door pijlers omlijste en deels van smeedijzeren hekken voorziene doorgangen, van zitnissen, hekken en borstweringen is een zeldzaam en zeer waardevol monumentaal overblijfsel van een laat 17e-eeuwse Nederlandse tuinaanleg.

Dit monument maakt onderdeel uit van complexnummer 455168. Hier vindt u meer informatie over het complex en de bijbehorende monumenten.

Overige gegevens

Oorspronkelijke functies

Hoofdfunctie Hoofdcategorie Subcategorie Functie Verbijzondering Toelichting
Ja Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen