Registergegevens

Monumentgegevens

Monumentnummer
473319
Complexnummer
473255 - Backenhagen
Inschrijving register
Kadaster deel/nr
82851/157
Internationaal kenteken
Nee
Kadastrale aanduiding
Ambt-Delden P 183
Ambt-Delden P 192
Ambt-Delden P 193
Ambt-Delden P 194
Ambt-Delden P 195
Ambt-Delden P 215
Ambt-Delden P 231
Ambt-Delden P 232
Ambt-Delden P 235
Ambt-Delden P 766
Bij Almelosestraat 14, 7495 TH te Ambt Delden
Bij Almelosestraat 16, 7495 TH te Ambt Delden

Omschrijving

HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG. In de 17e en 18e eeuw heeft Backenhagen een formele tuinaanleg gekend, waarvan nog enkele elementen bewaard zijn gebleven. Deze formele aanleg is duidelijk weergegeven op de kaart van tot Twickel behorende landerijen in de buurtschap Deldenerbroek door Johan Muller uit ca. 1728 en op de kaart uit de Atlas Hottinger uit 1783. Deze kaarten geven de rechthoekige grachtenpartij weer, die aan het einde der 18e of in het begin van de 19e eeuw in landschapsstijl werd vergraven; alleen aan de westzijde heeft de gracht haar formele rechthoekige verloop behouden.

Oorspronkelijk lag de oprijlaan vermoedelijk aan de oostzijde van het park, zoals de Hottinger-kaart en het Kadastraal Minuutplan uit ca. 1830 laten zien, en grensde aan de noordzijde aan een boscomplex. Oorspronkelijk vormde deze rechte laan, zo het niet een zichtas is geweest, de hoofdas van de formele aanleg. Het boscomplex, dat de kadastrale percelen Gemeente Ambt Delden nrs. A1810, A1811, A1812 en A1813 en een brede strook ten zuiden hiervan besloeg, is als zodanig nog weergegeven op de Topografische en Militaire kaart uit 1916. Een noordwestelijke strook van dit bos is bewaard gebleven. Voor 1910 werd een nieuwe toegangslaan aangelegd, zo blijkt uit de Topografische en Militaire kaart uit 1910. Deze nieuwe in een ruime curve verlopende toegangslaan, die iets zuidelijker verloopt dan voornoemde formele oprijlaan, bestaat nog steeds als toegangsweg naar de boerderij Ter Weele en als achteruitgang van Backenhagen. Van deze weg is het rechte gedeelte van genoemde boerderij tot de entree aan de achterzijde van Backenhagen beschermenswaard. De hoofdas van de oorspronkelijke formele aanleg werd door twee dwarsassen - eveneens lanen - gekruist. De kaart uit de Atlas Hottinger vertoont alleen de oostelijke dwarsas, maar op een latere kleinschaligere editie van deze kaart uit 1788 alsmede op de kaart van Muller zijn beide dwarsassen aangegeven. Een herinnering aan de westelijke dwarsas vormt de rechte brede sloot aan de NW-zijde van de buitenplaats, die hier de grens van de historische aanleg vormt en die deze voormalige dwarsas aan de buitenzijde flankeerde. Op de Topografische en Militaire kaart uit 1916 is de noordelijke helft van deze laan nog aangegeven, die eindigde aan de in deze tijd een stuk noordelijker verlopende Almelosestraat. Van de oostelijke laan is ongeveer de zuidelijke helft in de vorm van een aan weerszijden omgreppelde singel met deels enkele en deels dubbele laanbeplanting (thans nog eiken, ca. 1900) bewaard gebleven. De noordelijke helft van deze laan werd voor 1848 gekapt, want zij staat niet aangegeven op de Topografische en Militaire kaart uit dit jaar. Wel is deze laan nog voor een groot deel waarneembaar op het Kadastraal Minuutplan uit ca. 1830. Het bewaard gebleven laangedeelte diende in de aan het einde der 18e of het begin der 19e eeuw tot stand gekomen parkaanleg in landschapsstijl als coulisse van gezichten vanuit het huis en park op de weide ten westen van deze laan. De eikenlaan is thans als herinnering van de formele aanleg van cultuurhistorisch belang en speelt als coulisse van het gezicht vanuit de zuidzijde van het park over het weiland 'Hofweide' een belangrijke rol. Dit weiland zelf valt buiten de beschermde aanleg. In de hoek van deze laan en de genoemde achteruitgang van Backenhagen een 19e-eeuwse boomgroep (thans nog beuk en eik), die onderdeel uitmaakt van de compositie van het park in landschapsstijl. Thans wordt de grens van de historische aanleg aan de zuidzijde door de waterloop in landschapsstijl en door de halfcirkelvormige sloot rond de boomgaard van Backenhagen gemarkeerd.

De huidige parkaanleg in landschapsstijl, bestaat in de kern uit een laat 18e-eeuwse of vroeg 19e-eeuwse aanleg, die op het Kadastraal Minuutplan uit ca. 1830 is te zien, en uit een aantal elementen, die uit de tweede helft van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw dateren. Centraal in de aanleg de van voor ca. 1830 daterende uitgegraven vijverpartij in landschapsstijl, die in curven ten westen en noorden van het huis verloopt en die aansluit op de sloten, die de kern van het park omringen. Rondom het huis en vijverpartij een wandeling via smalle slingerpaden over een licht glooiend gemaakt terrein, dat is aangekleed met groenblijvende heesters en bomen (thans rhododendrons, hulst, coniferen en naaldhout, 20e-eeuws) en met loofhout (thans eik, beuk, linde, acacia, 19e- en 20e-eeuws). Even ten zuiden van het huis een 18e- of 19e-eeuwse linde en beuk. Ten noorden van deze bomen de ruine van de havezathe, die als stoffage-object in het park is bewaard. Deze met seringen begroeide ruine (toponiem: Seringenberg) is als romantisch motief in de aanleg waardevol maar als op zichzelf staand bouwwerk is ze door regelmatige afbraak en verbouwingen als zodanig thans voor de bescherming van ondergeschikte betekenis. De ruine grenst aan de noordzijde van een omstreeks 1900 aangelegde tuin (toponiem: Rotstuin), die is opgebouwd uit iets verhoogde door van afbraak van de oude havezathe afkomstige keien omgeven onregelmatige vakken, waarin groenblijvende heesters zijn geplant. Vanaf de ruine is een gezicht geschapen over de vijverpartij op de ornamentele folly-achtige zijgevel van het 19e-eeuwse tuinhuis. Voor de Tweede Wereldoorlog werd dit gezicht verder verlevendigd door een ornamentele brug over de vijverpartij. Het genoemde tuinhuis staat aan de westzijde van de halfcirkelvormige boomgaard. Het is niet bekend of deze plattegrond van de boomgaard een restant is van de oude formele aanleg of dat deze het resultaat is van een oud verkavelingspatroon; dergelijke van de cirkel afgeleide verkavelingspatronen zijn nog steeds in het landschap rondom te herkennen. De halfcirkelvormige grondslag was recht op de zuidgevel van de oude havezathe gelegen, zo blijkt uit het Kadastraal Minuutplan. Vrij kort nadat Antony August Dull het huidige huis had laten optrekken, bouwde diens broer, die mede-eigenaar was van Backenhagen, in 1854 in het noordelijke gedeelte van Backenhagen de boerderij Perseverance. Vanaf de Almelosestraat voerde de oprijlaan, die in deze tijd naar de toen aan de zuidzijde van huis Backenhagen gelegen ingang leidde, eerst langs deze boerderij, zoals de genoemde Topografische en Militaire kaart uit 1916 nog laat zien. Perseverance was bij de veiling in 1905 al van Backenhagen gesplitst. De oprijlaan werd na de veiling van Backenhagen in ca. 1925, toen ook het noordelijke en oostelijke gedeelte van de aanleg van het park werd afgescheiden, naar zijn huidige aanleg verlegd en verloopt sindsdien in een flauwe curve naar de huidige noordelijke ingang van huis Backenhagen. De Topografische en Militaire kaart uit 1848 laat zien, dat het verloop van de huidige oprijlaan min of meer overeenkomt met de oorspronkelijke oprijlaan aan deze zijde, zoals deze er uit zag voor de bouw van Perseverance. Omstreeks 1910, toen de toenmalige eigenaar P. Smeenk centraal aan de noordzijde van het huis een toren liet bouwen, werd het gedeelte van de oprijlaan van de vijver aan de noordzijde tot het huis rechtgetrokken. Smeenk liet voorts de huidige brug over dit gedeelte van de vijver met pijlers en smeedijzeren hek plaatsen.

Vanaf het huis werd na circa 1925 het huidige gezicht op de open ruimte aan de noordzijde van de aanleg geschapen, die door de oprijlaan wordt geleed. De westelijke ruimte, die uit een weide met enkele boomgroepen en heesters (thans beuken, 19e-eeuws en rhododendrons, coniferen uit circa 1925) bestaat wordt aan de noordzijde door een zoom met coniferen en rhododendrons beëindigd, die de erfafscheiding naar Perseverance vormt. De smalle strook gazon aan de oostzijde van de oprijlaan wordt aan de oostzijde door een parkbos begrensd (gemengd loofhout en hulst, 20e-eeuws), dat de westelijke flank vormt van het reeds eerder genoemde oorspronkelijk veel grotere boscomplex op deze plaats. Kort na de veiling uit circa 1925, werd het zuidoostlijke gedeelte van het bos gekapt en tot weiland vergraven ten behoeve van de toen gebouwde boerderij Ter Weele; dit weiland behoort niet tot de beschermde aanleg. Thans wordt het voor de historische aanleg van belang zijnde gedeelte van het parkbos aan de ZO-zijde door de noordzijde van de kadastrale percelen Ambt Delden nrs. A1812 en A1813 begrensd. De huidige in het bos in een curve verlopende weg naar boerderij Ter Weele werd eveneens na de veiling in circa 1925 aangelegd. Thans eindigt het bij de historische aanleg behorende parkbos aan de zuidzijde aan het kadastrale perceel Ambt Delden nr. A1813. Aan de oostzijde hiervan wordt de begrenzing aangegeven door de genoemde oprit naar de boerderij Ter Weele, met uitzondering van een strook bos op het kadastrale perceel Ambt Delden nr. A1810 en nr. A1811 en aangrenzende oprit naar Ter Weele; deze strook bos (waarin oprit) van 25 meter diepte is voor het aanzicht van de buitenplaats vanaf de Almelosestraat een essentieel onderdeel van de historische aanleg.

Voorts vormt de waterloop in landschapsstijl ten westen van het genoemde weiland de grens van de historische aanleg aan de oostzijde, tot de haaks er op staande achteruitgang van Backenhagen.

In de jaren vijftig van de 20e eeuw werd de Almeslosestraat tot haar huidige verloop verlegd. De oorspronkelijke curve, die deze straat ter hoogte van de entree van Backenhagen maakte, kwam iets ten zuiden van het nieuwe straattrace te liggen. Dit fragment van de oorspronkelijke 'straat' vormt sindsdien de markante oprit van de buitenplaats. Het straatgedeelte van deze oprit behoort tot de beschermde aanleg. Aan de westzijde geeft de oostgrens van het kadastrale perceel Ambt Delden nr. A1596 de grens van de historische aanleg aan met uitzondering van het gedeelte van de reeds genoemde brede sloot aan de NW-zijde van Backenhagen, die een waardevol restant van de formele aanleg vormt.

Dit monument maakt onderdeel uit van complexnummer 473255. Hier vindt u meer informatie over het complex en de bijbehorende monumenten.

Overige gegevens

Oorspronkelijke functies

Hoofdfunctie Hoofdcategorie Subcategorie Functie Verbijzondering Toelichting
Ja Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Historische aanleg