Inleiding

GEMEENTEHUIS gebouwd in 1917-1918 naar ontwerp van architect J. Smallenbroek en zoon (uit Assen) in de stijl van het Traditionalisme. Met de uitvoering werd H. van den Bosch, aannemer uit Oosterwolde belast. In 1938-1940 werd een uitbreiding aan de achterzijde gerealiseerd volgens plan van architect en gemeenteopzichter L.J. Elema. In 1968 volgde een nieuwe aanpassing, gevolgd door een interne verbouwing van het kadasterkantoor tot spreekkamer en leeskamer. In 1984 werd een verbouwing opgeleverd ontworpen door de architecten Van Manen en Zwart uit Drachten. In 1990-1991 werd door deze architecten een laatste verbouwing/uitbreiding ontworpen die werd uitgevoerd door aannemingsbedrijf Mestemaker BV uit Musselkanaal. De bescherming betreft uitsluitend het oorspronkelijke hoofdgebouw.

Omschrijving

Op rechthoekige grondslag gebaseerd gemeentehuis, bestaande uit twee bouwlagen, opgetrokken in baksteen en gedekt door een licht inzwenkend schilddak belegd met verbeterde hollandse pannen met bijpassende pirons; opengewerkte dakruiter met windvaan (vernieuwd met gebruikmaking van oorspronkelijke afmetingen) met op de schacht uurwerk; dakkapel met plat, voorzien van drievoudig 6-ruits ramen; twee schoorstenen in achterste schild; goten op bewerkte klossen. Aanbouw aan achterzijde met plat met aan de oostgevel hoog geplaatste gietijzeren ramen ten behoeve van de oorspronkelijke cellen. De gevelopbouw wordt bepaald door "kleurige klinkers afgedekt met een rollaag en verder van beste grijskleurige hardgrauw (behalve de achtergevel die in een miskleurige hardgrauw is opgemetseld) alles in kalkmortel"; 16-ruits ramen op begane grond en 20- ruits ramen op verdieping voorzien van strekken. De symmetrisch ingedeelde voorgevel heeft een centraal gelegen hoofdingang met stoep, aangemetselde leuningen met vleugels aan de voorzijde en gemetselde omlijsting waarin twee raamopeningen (smalle 8-ruits); afdekking met rollaag en daarboven een wapenschild (met de hopbel als verwijzing naar de 17e- en 18e-eeuwse hopcultuur) van harde zandsteen; een opgeklampte deur van "slavonisch eikehout, met glasruit met smeedijzeren sierrooster; smeedijzeren trekker met greep voor de huisbel en toegevoegde smeedijzeren hanglampen aan weerszijden van de deur.

Waardering

Gemeentehuis van cultuurhistorisch belang vanwege de plaats die het gebouw inneemt binnen de functionele en bestuurlijke ontwikkeling van Peize; van architectuurhistorisch belang vanwege het ontwerp, de gaafheid en herkenbaarheid; van stedebouwkundig belang vanwege de beeldbepalende ligging.