Inleiding

Op een werf gelegen, geheel vrijstaande witgepleisterde ZAALKERK uit 1847, gebouwd in opdracht van het College van Kerkvoogden van de Hervormde Gemeente, in sobere op gotische vormentaal geinspireerde bouwtrant. De eerste steenlegging vond blijkens de gedenksteen naast de ingang plaats op 9 september 1846. Het naastgelegen kerkhofje, eveneens op de werf gelegen, wordt deels omsloten door een haag, deels door een eenvoudig ijzeren hekwerk. Reeds in 1613 stond op de huidige plaats een Hervormde kerk.

NB. De aangebouwde consistorie onder pannen zadeldak, in 1910 aan de noordzijde met een entree vergroot, wordt bij restauratie (1995) herbouwd.

Omschrijving

Eenbeukig geheel witgepleisterd kerkgebouw op rechthoekige plattegrond, geplaatst op een gecementeerde plint onder een met rechtsdekkende opnieuw verbeterde Hollandse pannen gedekt zadeldak met aan de westzijde een grotendeels ingebouwde toren bekroond door een ingesnoerde leien naaldspits, smeedijzeren kruis en windvaan. Aan de oostzijde van de kerk in oorsprong een rechthoekige consistorieruimte met terzijde een ingang onder een pannen zadeldak. In de oostgevel zijn twee muurankers, op de nok bevindt zich een gemetselde schoorsteen. De noord- en zuidgevel bevatten elk drie spitsboogvensters met natuurstenen benedendorpels en gietijzeren kozijnen waarin drie verticale en zeven horizontale roeden zijn opgenomen. In de westgevel is aan weerszijden van de iets naar voren geplaatste toren een spitsboogvormig blind venster met benedendorpel aangebracht. Onder het linkervenster bevindt zich de gedenksteen. De entree in de toren bestaat uit een stoep met twee treden en een dubbele toegangsdeur waarboven het kalf en een door roeden in stralen verdeeld spitsboogvormig bovenlicht. Ter hoogte van het dak bevinden zich twee kleine vensters en rondom de toren aan elke zijde een rechthoekige galmgat met spitsboogvormig bovenlicht.

Inwendig wordt het schip overspannen door een blauwbeschilderde gordingenkap met trekstangen en dakbeschot, waarbij de kapspanten in het zicht zijn gelaten. In oorsprong op de vloer hardstenen zerken, waarvan enkele nog 17e-eeuws. In de toren twee toegangsdeuren naar de kerkruimte, alwaar in de noordhoek een trappartij naar de hogere torenruimten. De - weer bij restauratie terug te plaatsen - inventaris, deels afkomstig uit de vroegere kerk, omvat een zeskantige eikehouten kansel met het wapen van Holysloot, het doophek en banken voor de ouderlingen, alle daterend uit de 19e eeuw, op het doophek een koperen lessenaar met een Statenbijbel uit de 18e eeuw, twee 17e eeuwse koperen kroonluchters. Het eenklaviersorgel, in 1730 gemaakt door H. Van Giessen voor de Waalse kerk in Haarlem, is afkomstig uit de Gereformeerde kerk van Holysloot.

Waardering

Zaalkerk met toren en bijbehorende interieuronderdelen van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische betekenis. Van groot situationeel belang vanwege de silhouetwaarde in het geisoleerd gelegen dorp in het open weidegebied van Waterland. De kerk is tevens een belangrijk markeringspunt binnen het beschermde dorpsgezicht van Holysloot.