Inleiding

Het GASTHUIS VREDENHOF is een langwerpig bouwblok van tweekamerwoningen, gelegen aan de rand van het dorp, aan de zuidelijke grenslijn van en net buiten het beschermde dorpsgezicht. De voorgevel is naar het oosten georiënteerd. Voor de rij woningen ligt een strook voortuinen met stoepen in gele baksteen. Hier zijn drie WATERPOMPEN en WATERPUTTEN aanwezig. Aan de achterzijde zijn kleine tuinen, gelegen aan de rand van de in 1877 afgegraven terp. Dit gasthuis voor alleenstaande vrouwen is gebouwd als uitbreiding van het reeds bestaande Gasthuis Vredenhof aan de Dubbele Streek. Het oude Vredenhof is in 1744 door Agnes Alida Huber gesticht, eigenares van o.a. landhuis Schatzenburg en aanhangster van de godsdienstige stroming Praktisch Christendom van de Engelse Puriteinen en Duitse Piëtisten. Agnes wilde met het gasthuis het lot van alleenstaande vrouwen vergemakkelijken. Het nieuwe Vredenhof is in opdracht van de toenmalige voogden gebouwd (H. Wielinga Huber en J. Lambertus Huber) in 1872. De gevelsteen vermeldt: "De eerste steen aan dit gebouw is gelegd den 4 juni 1872 door Lambertus Johannes Huber H zoon oud 9 jaren". In 1872 zijn de eerste drie blokjes van zes 'kameren' gebouwd en de portierswoning, naar het ontwerp van architect-aannemer C.S. Reitsma uit Leeuwarden. In 1873 zijn de volgende drie blokjes gebouwd en in 1876 de laatste drie. Deze zijn door aannemer R. Feikema gebouwd. Het bouwblok is in Ambachtelijk-traditionele trant gebouwd. Net als het oude is het nieuwe Gasthuis Vredenhof uitsluitend voor behoeftige vrouwen bedoeld geweest. Het rijtje woningen wordt nog steeds, volgens de statuten van de stichting, uitsluitend aan vrouwen verhuurd. In de jaren vijftig en tachtig zijn de vrij kleine woningen inwendig verbouwd. Tijdens de laatste verbouwing zijn, met uitzondering van nr. 18, twee 'kameren' tot één wooneenheid samengevoegd. Nr. 40 is tegenwoordig in gebruik als fietsenberging.

Omschrijving

Het rijtje woningen van het nieuwe Gasthuis Vredenhof is uit bruine bakstenen opgetrokken op een rechthoekige plattegrond. Gele bakstenen zijn gebruikt voor de gemetselde cartouches met enkelstenige lijst van bruine bakstenen. Pleisterwerk is gebruikt voor de zuidelijke zijgevel en de zuidelijke helft van de achtergevel. Het één bouwlaag hoge gebouw wordt door een zadeldak met zwarte ongeglazuurde Friese pannen gedekt, waar twaalf schoorstenen en de daken van de topgeveltjes bovenuit steken. Dak en topgeveltjes worden door een geprofileerde lijst afgesloten. In de voorgevel wisselen de houten paneeldeuren en de rechthoekige vensters elkaar ritmisch af. De voordeuren op gemetselde stoep hebben een rechthoekig bovenlicht met gietijzeren levensboom en bevinden zich onder de negen topgeveltjes. Hier zitten twee tweeruits trapezoïdaalvormige vensters. De rechthoekige negenruits schuifvensters worden door een hoge strek afgesloten.

De noordelijke gemetselde zijgevel is blind en wordt afgesloten door een gemetselde topgevel met geprofileerde tympaanvormige lijst, waarin een in gele bakstenen gemetselde driehoek is geplaatst. De zuidelijke zijgevel is gepleisterd. In de top zit een geprofileerde gepleisterde driehoek. In de achtergevel wisselen oude en nieuwe houten vensters en deuren elkaar af. In het midden van de achtergevel is een doorgang afgesloten en is op die plek een uitbouw geplaatst.

Door het samenvoegen van de wooneenheden is het INTERIEUR van de woningen qua indeling grotendeels veranderd. In de woning nr. 16 is de oorspronkelijke houten schoorsteenmantel nog aanwezig. De woning op nr. 18 is qua indeling origineel en is nog voorzien van de originele deuren en kastdeuren. De zolders met gesegmenteerde tongewelven zijn voor het grootste deel nog in originele staat.

Waardering

Het nieuwe Gasthuis Vredenhof is van algemeen cultuurhistorisch en architectuurhistorisch belang:

- als uitdrukking van een culturele en maatschappelijke ontwikkeling;

- vanwege de kwaliteit van het ontwerp;

- vanwege het materiaalgebruik en de ornamentiek;

- voor het aanzien van het dorp;

- vanwege de architectonische gaafheid van het exterieur;

- vanwege de historische relatie met het oude Gasthuis Vredenhof uit 1744 dat al rijksmonument is;

- in relatie tot de visuele gaafheid van de dorpse omgeving;

- vanwege de functionele zeldzaamheid.