Inleiding

Door architect Joseph Cuypers ontworpen rooms-katholieke H.H. Simon en Judas KRUISBASILIEK, voltooid in 1936. De kerk is samen met de sterk gewijzigde en buiten bescherming vallende pastorie gelegen in de bocht van de Dorpsstraat, binnen de bebouwde kom. De voorganger van deze kerk was een waterstaatskerk.

Omschrijving

De rooms-katholieke kruisbasiliek is opgetrokken in rode baksteen onder een samengesteld zadeldak gedekt met antracietgrijze Hollandse pannen. De kap van het transept snijdt beneden de noklijn de geknikte kap van het schip. Aan de westzijde bevindt zich een westwerk, waarboven een rechte toren zich lijkt te verjongen, doordat het muurvlak van het westwerk aan de voorzijde overgaat in steunberen van de toren. De toren wordt bekroond door een ingesnoerde, vierzijdige met leien in maasdekking gedekte spits. In het westwerk onder een drielichtvenster bevindt zich, in een portiek met stompe spitsboog, een dubbele houten deur onder een tudorboog. Aan de oostzijde wordt de kerk afgesloten door een zevenzijdige absis. In de oksels van de absis en het schip zijn twee éénlagige, plat afgedekte aanbouwen gerealiseerd, met op de hoek van één ervan een schoorsteen met een metselwerk versiering. De schoorsteen op de hoek van de andere aanbouw is verdwenen. In de topgevels van het transept grote samengestelde vensters met keperboog. Paraboolkozijnen, andere samengestelde kozijnen en vensters met keperboog geleden verder de gevels. De vorktraceringen in de paraboolvensters en de traceringen van de samengestelde kozijnen zijn vervaardigd uit baksteen.

In de kerk worden het schip en de zijbeuken overspannen door gedrukte kruisgewelven. Schip en zijbeuken worden gescheiden door paraboolbogen, de traveeën en zijbeuken door gedrukte spitsbogen. De gewelven zijn uitgevoerd in gele baksteen, de pijlers, bogen en kraagstenen in geometrische patronen van gele, rode en grijsbruine baksteen. Hetzelfde geldt voor de kozijnen en deurposten van het interieur. Het houten balkon en de deuren in het westwerk zijn vormgegeven in een aan art-deco verwante bouwstijl, evenals het glas-in-lood. Het interieur van de kerk is nog compleet. Zo zijn onder meer nog aanwezig: de kruiswegstaties in mozaïek uit 1937, de biechtstoelen, de originele tegelvloer. Uit de waterstaatskerk zijn onder meer afkomstig: het altaar, de doopvont, de gedeelde communiebank van zandsteen en marmer en het grootste deel van de banken.

Waardering

De kruisbasiliek is van algemeen cultuur-, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang:

- als exponent van de bouwexplosie van katholieke kerken en pastorieën na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853, die vooral in Twente decennia lang merkbaar was.

- vanwege de beeldbepalende ligging in de bocht van de Dorpsstraat

- vanwege de uitbundige vormgeving van het interieur waarbij diverse stijlinvloeden op een Jos. Cuypers kenmerkende wijze zijn gecombineerd

- vanwege de gaafheid van ex- en interieur, met vele originele interieuronderdelen