Omschrijving

Het zuidelijke deel van Velder bestaat uit een achttiende-eeuws complex van sterrenbossen, omringd door een dubbele rondweg met greppel. Het centrale gedeelte draagt de naam 'De Negen Dreven'. Rond dit centrum liep een tweede, grotendeels nog complete rondweg. Binnen de grote structuur van het sterrenbos zijn nog verschillende lanenstelsels met sterstructuur herkenbaar. De noord-zuid as van het sterrenbos biedt zicht op een hoek van het huis Heerenbeek. Aan deze as staat, bij de zuidelijke rand, een boerderij (5). Het gehele complex van sterrenbossen is voorzien van laanbeplantingen, ingevuld met verschillende soorten hakhout, productiebos en wei- en akkerland. De precieze invulling met groene elementen van de percelen tussen de lanen is relatief arbitrair te noemen en heeft door de eeuwen heen gewisseld zodat een benoeming van de situatie ten tijde van de bescherming niet geschiedt. Een uitloper van de lanenstructuren vormt de laan die bij het huis (1) uitkomt. Het noordelijke deel van Velder bestaat uit twee gedeeltes aan weerszijden van de oprijlaan. De oprijlaan is grotendeels beplant met een dubbele rij eiken. Het huis staat ten noordwesten van de laan en heeft naar voren een zicht op een weiland, naar achteren een zicht op het eigenlijke park. Het weiland bestaat korter dan het eigenlijke park aan de westzijde: blijkens de top. kaarten van 1895-1896/1908 en id., 1921 (uitg. 1928) was er toen nog bos. Het park is waarschijnlijk ongeveer gelijktijdig met het huis gesticht en een ontwerp van de tuinarchitect W.F. Maréchal. Het park bestaat uit een langwerpig omgracht perceel. Belangrijkste onderdeel is een slingerende vijver met ten noorden daarvan bosschages met smalle slingerpaden. Ten zuiden van de vijver is een gazon met al dan niet solitaire (rode) beuken, sequoia's, moerascypressen en andere meer of minder exotische bomen. Het park is vrij open met een goed zicht vanuit het huis over de slingerende vijver naar een kleine verhoging in het westen. Op het gazon achter het huis bevinden zich een ijzeren tuinbeeld (6) en twee marmeren portretbustes (7).

Waardering

De achttiende en negentiende-eeuwse aanleg van Velder is van algemeen belang vanwege:

- het achttiende-eeuwse sterrenbos, bestaande uit een centraal sterrenbos met negen lanen, in- en aangevuld met andere lanen (en een wisselende groene invulling van de vakken tussen de lanen, deels open, deels gesloten en in zijn totaliteit afgestemd op het functioneren van de buitenplaats); het landschappelijk aangelegde park met slingerende vijver, gazon, bosschages, clumps en solitaire bomen, ontworpen door W.F. Maréchal; in de geest van de tijd is bij de aanplant gebruik gemaakt van allerlei exotische bomen; de zichtlijnen vanuit het huis over park met vijver en over het weiland aan de oostzijde;

- ensemblewaarden vanwege de functionele en visuele samenhang tussen sterrenbos, park, oprijlaan, huis en andere elementen;

- gaafheid van de parkaanleg;

- zeldzaamheid van parken van tuinarchitect Maréchal; zeldzaamheid van achttiende-eeuwse sterrenbossen op deze grote schaal.