Omschrijving onderdeel 1: HOOFDGEBOUW (Mariënwaerdt).

Het op T-vormige grondslag opgetrokken huis in classicistische stijl is in vier fasen vanaf 1734 tot circa 1790 tot stand gekomen. Het uit rode baksteen opgetrokken gebouw is samengesteld uit een langgerekt voorhuis, bestaande uit een begane grond en een bel-etage onder een met pannen gedekt schilddak (het was oorspronkelijk de bedoeling dat er nog een verdieping op gebouwd zou worden) en een blokvormig witgepleisterd achterdeel van een souterrain en één bouwlaag onder een met pannen gedekt omgaand dak met zakgoten en voorzien van dakkapellen. Het middelste en tevens oudste deel van drie traveeën is gefundeerd op de middeleeuwse kelders met kruisribgewelven (de refter) als zichtbaar overgebleven restant van het abdijencomplex. In de gevels zijn meerruits vensters, deels met persiennes, aangebracht.

De symmetrisch ingedeelde, dertien traveeën brede voorgevel heeft hoekrisalieten met geblokte hardstenen pilasters en een middenrisaliet van drie traveeën met centraal de omlijste dubbele toegangsdeur. De risaliet wordt bekroond door een houten fronton. De horizontaliteit van de voorgevel wordt benadrukt door de plint, cordon- en kroonlijst. Op de begane grond bevinden zich negenruits vensters en op de verdieping vijftienruits vensters. De achtergevels aan weerszijden van het achterhuis bevatten twee traveeën met meerruits vensters en een rond venster.

Tegen de zuidgevel van het blokvormige achterhuis een uitgebouwde ingangspartij van twee bouwlagen met afgeronde hoeken onder een plat dak. In de uitbouw is de omlijste dubbele toegangsdeur (hoofdingang) met daarboven een omlijst rondboogvenster met gotische tracering. In de korte zijgevels een roedevenster en een lancetvenster. Aan weerszijden van de uitbouw twee vensterassen met meerruits vensters.

In het INTERIEUR is ondermeer van belang de centrale vierkante hal met 18de-eeuws stuc en omlijste brede deuren met eikenhoutbeschildering; de herenkamer met marmeren schouw en bovendeurstukken; de salon met door pilasters gelede muren en stuc. Onderhuis met 12de-eeuwse kruisribgewelven, restanten van de eetzaal van het klooster.

Waardering

Het HOOFDGEBOUW (Mariënwaerdt), behorend tot de historische buitenplaats Mariënwaerdt is van algemeen cultuurhistorisch en architectonisch belang:

- wegens de ouderdom;

- wegens het langgerekte 18de-eeuwse hoofdgebouw met gaaf bewaard exterieur in sobere classicistische stijl;

- wegens de oorspronkelijke ruimte-indeling en aankleding van het interieur;

- wegens de gaaf bewaarde middeleeuwse kelders, als restant van het abdijcomplex;

- wegens de kenmerkende ligging binnen de historische tuin- en parkaanleg;

- wegens de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.