Omschrijving onderdeel 2: HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende tot de buitenplaats Mariënwaerdt.

De buitenplaats heeft een middeleeuwse oorsprong als abdij waarvan de percelering en het lanenstelsel (infrastructuur) resteert, die de verschillende bij de abdij behorende boerderijen met elkaar verbindt. Op een kaart uit circa 1624, aanwezig op het huis, staat dit lanenpatroon aangegeven. De kern van de 18de-eeuwse buitenplaats wordt gevormd door een halfrond terrein gelegen tussen de Kloostersteeg en de bocht van de Linge met centraal het hoofdgebouw, ten noordoosten daarvan het parkbos en een boomgaard en ten zuidwesten nutstuinen (moestuin, boomgaard) en boerderijen. Haaks op de Kloostersteeg staat de toegangslaan (Biersteeg die overgaat in de Notenlaan), die in 1928 is beplant met een dubbele rij notenbomen, geflankeerd door weilanden met houtwallen. Het hoofdgebouw ligt bezijden deze as met zijn front noordwaarts naar de weilanden het Grote Vierkant en het Kleine Vierkant gekeerd. Voor het gebouw ligt een langwerpige vijver, wellicht in oorsprong een restant van de vroegere omgrachting van de abdij, die met vloeiend verlopende oevers in landschapsstijl is vergraven. Vanaf het hoofdgebouw loopt een vrij zicht over het gazon met coulissen (kastanje, rode beuk en een naaldbomengroep), over de vijver naar de weilanden. Aan de overzijde van de gracht ligt een iets verhoogd weiland waar vermoedelijk een kapel stond. Ten noordoosten van het huis ligt een wandelpark met een gebogen lanenpatroon met laanbeplanting. Op de Topografische Militaire Kaart uit circa 1850 is in het parkbos een laan aangegeven, die thans nog aanwezig is; een ganzevoet verbindt de aanleg bij het huis met het parkbos. Achter het huis ligt de ommuurde moestuin met rechthoekig padenpatroon, waarlangs fruitbomen staan.

Het complex wordt aan de zuidkant begrensd door de Appeldijk, beplant met appel- en perenbomen, die langs de Linge loopt. Bij de dijk ligt een van oorsprong middeleeuwse vluchtheuvel, waar mensen en dieren konden schuilen bij hoog water. De oostelijke grens valt samen met die van het oude kloostergoed, later heerlijkheid: de Bisschopsgraaf. De spoorlijn vormt de noordgrens.

Waardering

De HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG behorende tot de buitenplaats Mariënwaerdt is van algemeen cultuur- en tuinhistorisch belang:

- wegens de gaaf bewaarde infrastructuur daterend uit de tijd van de abdij (1129-1566);

- wegens de kleinschalige aanleg in landschapsstijl in de directe omgeving van het huis bestaande uit een parkbos met slingerlanen en een vijverpartij voor het huis;

- wegens het gaaf bewaarde moestuinensemble;

- wegens de visueel-landschappelijke relatie tussen de buitenplaats en het klooster- annex heerlijkheid;

- wegens de functioneel-ruimtelijke samenhang met de andere onderdelen van de buitenplaats.