Bij Unikenstraat 46, 9501 XE te Stadskanaal | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

1. Wat staat er in het rijksmonumentenregister?

In het rijksmonumentenregister staat welke onroerende zaken beschermd zijn als rijksmonument. Dat kunnen gebouwen zijn, maar ook tuinen of parken of archeologische vindplaatsen. Het register bevat de gegevens die nodig zijn om een rijksmonument te herkennen (identificeren). Dit gebeurt aan de hand van onder andere adresgegevens en kadastrale gegevens. Hier hoort ook een omschrijving van het rijksmonument bij. Deze kan kort zijn of wat langer. Beschermd is de onroerende zaak (of zaken) die expliciet in de omschrijving genoemd staat. De registeromschrijving helpt in principe alleen bij de identificatie van het rijksmonument en geeft geen uitsluitsel over de monumentale waarden of de verandermogelijkheden.

Registergegevens staan in het bovenste deel van de pagina.
Overige gegevens staan in het onderste deel van de pagina.

2. Wat is precies beschermd?

Bij gebouwde monumenten is altijd de hele onroerende zaak beschermd, dus van buiten (exterieur) én van binnen (interieur). Álle onderdelen (bestanddelen) van de onroerende zaak maken deel uit van het rijksmonument. Dit is automatisch het geval, dus het is niet nodig dat ze allemaal zijn opgesomd in de registeromschrijving.

Onder de bescherming als rijksmonument vallen de onroerende zaken die expliciet in de omschrijving zijn genoemd. Is sprake van een inleiding, een omschrijving en een waardering, dan moet de onroerende zaak in elk geval in de omschrijving zijn genoemd om beschermd te zijn. Hierop bestaat één uitzondering: als een onroerende zaak in KAPITALEN in de inleiding vermeld is maar niet in het omschrijvende gedeelte, dan is de zaak toch beschermd. Onroerende zaken die alleen in een complexomschrijving zijn genoemd, maar niet in de omschrijving van één van de rijksmonumenten waaruit het complex bestaat, zijn niet beschermd.

Wat zijn bestanddelen van een onroerende zaak?

Een bestanddeel van een onroerende zaak is ieder onderdeel dat duurzaam met de onroerende zaak is verbonden. Het bestanddeel kan niet zomaar uit de onroerende zaak worden gehaald omdat schade ontstaat of omdat de onroerende zaak dan minder goed bruikbaar is. Dit laatste is bijvoorbeeld het geval bij een deurklink. Deze kan zonder schade worden verwijderd, maar de deur kan niet meer open. Andere voorbeelden van bestanddelen zijn:

fundering en kelders;

gevels en gevelonderdelen, bijv. stoep, trap, bordes, ramen, glas en glas-in-lood;

draagconstructies zoals balklagen en de kapconstructie;

dakbedekking;

binnenmuren, bijv. van hout, steen of een ander materiaal;

interieur, bijv. plafond, wandafwerking, vloeren, trap, deur, schouw, vast meubilair, (kerk)orgel;

uitbouw, ook als deze is gemaakt na de aanwijzing als rijksmonument.

Een rijksmonument kan ook bestaan uit meerdere onroerende zaken. Denk aan een boerderij met bakhuis of aan een villa met theekoepel. Als de bescherming zich bij gebouwde monumenten uitstrekt over meerdere onroerende zaken, zijn deze allemaal genoemd in de registeromschrijving.

Bij archeologische rijksmonumenten bepaalt een kaart de omvang van de bescherming.

Dat geldt ook voor veel aangelegde rijksmonumenten, zoals een tuin of een park. Bij aangelegde monumenten worden niet alle onroerende zaken (bijv. beplanting) genoemd in de registeromschrijving, want dan wordt die veel te lang. De registeromschrijving beperkt zich dan tot de hoofdstructuur of het belangrijkste kenmerk van de aanleg.

3. Wat zijn monumentale waarden?

Bij het rijksmonument kan een lange omschrijving staan die een samenvatting geeft van de monumentale waarden van het rijksmonument. Die waarden zijn de reden waarom een onroerende zaak is beschermd als rijksmonument. In lang niet alle gevallen zijn die waarden vermeld en waar ze wel zijn vermeld is het dus geen volledige opsomming. De aanwezige monumentale waarden vormen wel de basis waarop een verbouwings- of restauratieplan van een rijksmonument wordt getoetst. Het is daarom aanbevolen om hier dan verder onderzoek naar te laten doen. Hoe dat in zijn werk gaat kunt u vinden op de Monumenten.nl.

4. Wat mag ik veranderen?

In het rijksmonumentenregister staat dus niet welke en hoe veranderingen aan het rijksmonument kunnen worden aangebracht. Voor werkzaamheden aan een rijksmonument heeft u vaak een vergunning nodig. Dit is een omgevingsvergunning en deze wordt afgegeven door de gemeente.

Er bestaan geen ‘lijstjes’ van wat wel en niet mag worden gewijzigd. Daarvoor verschillen de monumenten te veel van elkaar. Ook de plannen van eigenaren zijn zó verschillend, dat dit niet met een lijstje is op te lossen. Veranderingen zijn maatwerk en komen vaak in een dialoog tot stand. Informeer daarom bij uw gemeente. Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kunt u lezen hoe dit proces verloopt, bijvoorbeeld in de Wegwijzer advies omgevingsvergunning.

Bekijk ook andere informatie op deze website over boerderijen, kerken, begraafplaatsen, molens, verduurzamen, zonnepanelen, interieur, bouwhistorie, natuursteen of beton enz.

Een goed hulpmiddel bij het maken van een plan en de keuzes die daarbij moeten worden gemaakt, is de restauratieladder van Stichting ERM.

Registergegevens

Monumentgegevens

Monumentnummer: 516228
Complexnummer: 516227 - Begraafplaatscomplex met woning
Inschrijving register: 17 oktober 2000
Kadaster deel/nr: 82775/70
Kadastrale aanduiding: Onstwedde V 25

Bij Unikenstraat 46, 9501 XE te Stadskanaal

Omschrijving

FAMILIEBEGRAAFPLAATS met BEGRAAFPLAATSHEK uit omstreeks 1859.

De FAMILIEBEGRAAFPLAATS is verhoogd gelegen op een zandrug en is in de vorm van een hart aangelegd. De begraafplaats wordt omgeven door zowel loof- als naaldbomen. Centraal staat het oudste en meest bijzondere graf van de oprichter Jan Uniken uit 1859. De sokkel is opgebouwd uit een vierkante aangesmeerde plint waarop een hoge vierkante natuurstenen bovenbouw met tekst, bekroond met een natuurstenen vaas. Aan de voorzijde staat geschreven `Rustplaats van den heer Jan Uniken, veen- en landeigenaar te Wildervank', aan de linkerzijde `Geboren den 26 october 1783', aan de rechterzijde `Overleden den 2 februari 1859' en aan de achterzijde het familiewapen. Rondom dit graf zijn paden en staande en liggende grafstenen gegroepeerd in het groen. De stenen zijn van natuursteen en meestal voorzien van een ijzeren hekwerk. Aan de rechterzijde staat een bankje van gietijzer en hout. Voor de begraafplaats liggen drie perken waarin diverse bomen waarvoor een pad, met aan weerszijden beuken en eiken, dat wordt afgesloten door een hek.

Het BEGRAAFPLAATSHEK bestaat uit vier gietijzeren rechthoekige pijlers met cannelures die op een betonnen vloer zijn geplaatst. De pijlers worden bekroond met gietijzeren vazen. Het hekwerk is opgebouwd uit stijlen en regels, opgevuld met decoratieve patronen. Centraal twee openslaande delen.

Waardering

Familiebegraafplaats met begraafplaatshek van algemeen belang vanwege cultuurhistorische waarde:

- als voorbeeld van een familiebegraafplaats aangelegd in het derde kwart van de negentiende eeuw in de provincie Groningen

- vanwege de eenvoudige, maar fraaie aanleg en bijzondere zerken

- vanwege de vrij hoge mate van gaafheid van zowel begraafplaats als hek

- vanwege de uniciteit van dit type complex in de provincie Groningen

- vanwege de ruimtelijk-visuele en functionele relatie met de overige complexonderdelen

- vanwege de fraaie, verhoogde ligging in het open landschap

- wegens de invloed van de familie Uniken op de ontwikkeling van Stadskanaal.

Dit monument maakt onderdeel uit van complexnummer 516227. Hier vindt u meer informatie over het complex en de bijbehorende monumenten.

Overige gegevens

Oorspronkelijke functies

Hoofdfunctie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functie	Verbijzondering	Toelichting
Ja	Uitvaartcentra en begraafplaatsen	Begraafplaats en -onderdelen	Begraafplaats	Algemene begraafplaats	Familiebegraafplaats Uniken

Bouwactiviteiten

Werkzaamheid	Van	Tot	Nauwkeurigheid	Toelichting
vervaardiging	1859	1859	globaal

Bouwtypen

Hoofdcategorie	Subcategorie	Bouwtypen	Toelichting
Uitvaartcentra en begraafplaatsen	Begraafplaats en -onderdelen	Particuliere begraafplaats

Bouwstijlen

Bouwstijl	Zuiverheid	Toelichting	Rijksmonumentnummer
n.v.t.	niet van toepassing

Ambachten

Vakman	Beroep	Toelichting
Uniken, J. ; Groningen II	opdrachtgever