Inleiding

Op de hoek van de Westzijde en de Langestraat gelegen halfvrijstaand HERENHUIS uit 1895, gebouwd in eclectische stijl naar ontwerp van de Amsterdamse architect H.G. Jansen. Opdrachtgever was E.G. Verkade jr, de oudste zoon van de grondlegger van de Verkade-fabrieken. Het pand is schuin tegenover "De Ruyter" gesitueerd, de eerste fabriek van Verkade.

In 1929 kreeg de zijgevel aan de Langestraat een dienstingang en werd de veranda tegen de achtergevel vervangen door een serre met daarnaast een bijkeuken met bergplaats. Tussen de kamers-en-suite op de begane grond bevond zich een glas-in-lood schuifwand die zich thans in de achtertuin bevindt. Voor het overige verkeert het pand zowel uit- als inwendig grotendeels in oorspronkelijke staat.

Omschrijving

Op nagenoeg rechthoekig grondplan opgetrokken herenhuis van twee bouwlagen onder een samengesteld dak. Op alle dakvlakken aan de voorzijde en op het achtzijdige tentdak van het traptorentje boven de rechter zijgevel liggen leien in Maasdekking, de overige dakschilden zijn gedekt met gesmoorde Hollandse pannen. De risalerende bijkeukenaanbouw met bergplaats heeft een rechthoekige plattegrond en telt één bouwlaag onder twee platte daken met overstek (het dak boven de bergplaats is lager). De gevels van het pand zijn opgetrokken in rode machinale baksteen (waalformaat) in kruisverband met gesneden voeg. De vensters hebben hardsteen lekdorpels. In tegenstelling tot de sobere achter- en zijgevels is de voorgevel rijk voorzien van (deels crèmekleurig geverfde) natuursteen en kunststeen elementen.

De voorgevel (O) kent een drieledige opzet met enigszins rechts van het midden over beide bouwlagen een erker met afgeschuinde zijden. Links hiervan een geveldeel met dubbel ingezwenkte klokgevel en rechts een smal gevelvlak waarin de voordeur, en zowel op de eerste als de zolderverdieping een inpandig balkon. Hierboven een uit het voorschild komend ingezwenkt en leigedekt tentdak bekroond door rijk floraal siersmeedwerk en voorzien van een zinken mastgoot. De voorgevel heeft een gemetselde sokkel met plint en bovenrand van hardsteen en daartussen ruitvormige en rechthoekige siermotieven. Het metselwerk van de sokkel is ter plaatse van de erker uitgevoerd in grijze baksteen. De erker is voorzien van speklagen en wordt bekroond door een rijk gedetailleerde balustrade met cirkelmotieven en een hardstenen afdeklijst. De voorzijde van de erker wordt geflankeerd door pilasters die ter hoogte van het bovenlicht van het verdiepingsvenster eindigen in halfzuiltjes met knoppenkapitelen. De erker heeft middenvoor op de begane grond een schuifvenster met tweedelig bovenlicht waarboven driepasmotieven en op de verdieping een stolpraam met tweedelig getoogd bovenlicht voorzien van glas- in-lood. In de schuine zijden van de erker bevindt zich zowel beneden als boven een smal schuifvenster met bovenlicht, op de verdieping voorzien van glas-in-lood. De verdiepingsvensters van de erker zijn geplaatst op een blinde balustrade met een vulling van gele en lichtrode baksteen. Het balkon op de erker is toegankelijk via een door de gootlijst stekende paneeldeur met vierruits raam onder een lessenaardak.

Het linker geveldeel is voorzien van rijke muurankers. Op de begane grond bevindt zich een driedelig schuifvenster met rijkgeprofileerde tussenstijlen en kalven, vier bovenlichten en een in het midden verhoogde latei voorzien van driepasmotieven. Op de eerste verdieping bevinden zich naast elkaar twee door spekblokken geflankeerde schuifvensters met glas-in-lood bovenlichten waarboven segmentbogen van oranjerode baksteen voorzien van bewerkte sluit-en aanzetstenen en afgesloten door een profiellijst. De klokgevel heeft een door blokken geflankeerd stolpraam met roedeverdeling, ontlast door een korfboog waaronder een boogvulling van gele en oranjerode baksteen. Ter hoogte van de lekdorpel van het venster bevindt zich aan weerszijden een cartouche: rechts met een krakeling, links met drie kleine rechthoekige motieven (vermoedelijk biscuits). De topgevel is voorzien van voluutvormige aanzetstenen en een deklijst met bolmotieven (mogelijk deegbolletjes) die zich boven het middendeel van de gevel voortzet. De topgevel wordt bekroond door een gebogen fronton met siervaas.

De eikenhouten paneeldeur in het smalle rechter geveldeel is voorzien van floraal smeedwerk, glas-in-lood en een driedelig bovenlicht eveneens voorzien van glas-in-lood. Boven de deur bevindt zich een overstekend hardstenen balkon dat rechts rust op een zware console en voorzien is van een balustrade zoals onder de verdiepingsvensters van de erker, maar met een vulling van smeedwerk in Art-Nouveaustijl. Het deels inpandige balkon is toegankelijk via een smalle paneeldeur in de linker wand en heeft in de achterwand een kleine rondnis. Het balkon wordt ontlast door een segmentboog waaronder siersmeedwerk en waarboven een jaartalsteen. Het eveneens door een segmentboog ontlaste inpandige balkon ter hoogte van de zolder is toegankelijk via een paneeldeur met vierruits raam.

De rechter zijgevel (N) heeft een plint en waterlijst van grijze baksteen, schootankers ter hoogte van de verdiepingsvloer en wordt door drie schuine gevelsprongen geleed. Het middelste geveldeel is voorzien van een klein liggend venster (1929) rechts in de eerste bouwlaag, drie trapsgewijs geplaatste vensters ter hoogte van de achterliggende trap, en een venster links op de eerste verdieping. Het trappenhuis wordt tevens verlicht door een schuin glazen dakvlak. De bakgoot boven dit geveldeel zet zich voort langs het terugliggende linker geveldeel dat boven de goot met een klokgevel hoger opgetrokken is en rechtsboven voorzien van een klein vierruits venster. De klokgevel is afgesloten met een deklijst en een gebogen fronton met vaasvormige bekroning.

Het door een bakgoot afgesloten brede risalerende rechter geveldeel heeft twee keldervensters, daarboven twee gekoppelde achtruits stolpramen met vierruits bovenlichten (1929), en rechts een portiek met dienstingang (1929) waarnaast links een stalen raam. De eerste verdieping heeft alleen een klein raampje links. De boven de dakgoot uitstekende achtzijdige traptoren is voorzien van een vierruits venster. De vensters (deels met roedenramen) van de aanbouw zetten zich om de hoek voort. Onder de vensters is het muurwerk uitgevoerd in paarsrood gemêleerde waalsteen en daarboven enigszins in overstand gemetseld in rode waalsteen, beide in kruisverband met snijvoeg.

De achtergevel (W) telt boven de serre drie T-vensters en wordt afgesloten door een gootlijst. In het enigzins lagere en uitspringende linker gedeelte van de achtergevel bevindt zich boven de bijkeuken een gekoppeld venster.

Het interieur is grotendeels oorspronkelijk en bevat onder meer een vestibule met witmarmeren vloer, lambrisering en tochtdeur met glas-in-lood, een ruime hal met trap met balustrade en in Amerikaans grenen een vloer, paneellambrisering, deuromlijstingen en een enkelvoudige balklaag met geprofileerde korbelen. De paneeldeuren zijn aan de halzijde uitgevoerd in Amerikaans grenen en aan de andere zijde in eikenhout. In de zeshoekige kamer een eikenhouten parketvloer, lambrisering, hoekschouw en stucplafond met floraal middenornament. Links op de begane grond bevinden zich twee kamers-en-suite met eikenhouten parketvloer en in de achterste kamer een dito paneellambrisering in neorenaissancestijl. Het laatstgenoemde vertrek heeft verder een eikenhouten cassettenplafond en een neorenaissance schouw met secundair verwerkte Delfts blauwe haardtegels, een originele kachel ("J.A. HARM & ZONEN AMSTERDAM") en een op twee zwartmarmeren zuilen rustende eikenhouten schouwkap voorzien van een gobelin met pastorale voorstelling. Bovenaan elke zuil bevindt zich een wapendragende leeuw, links met ankerkruis, het familiewapen van Verkade, rechts met bijenkorf, het familiewapen van Honig. Van de kamers-en-suite heeft de voorkamer een stucplafond met floraal middenornament. De kelder heeft een rode plavuizenvloer en troggewelfjes van gele ijsselsteen. Op de eerste verdieping een overloop met eikenhouten parketvloer, boven de trap een rijke kooflijst waarbinnen een bovenlicht. De slaapkamers met stucplafonds en eikenhouten parketvloeren, hebben zwartmarmeren schouwen en deels witmarmeren wastafels waaronder een dubbele wastafel in een nis in de slaapkamer middenvoor. Voorts een badkamer met oorspronkelijke bad/douche en betegeling, en een zolder met een beschoten gordingenkap en twee afgeschoten kamers waaronder een meidenkamer voorzien van vaste ledikanten.

Waardering

Het pand is van algemeen belang wegens architectuurhistorische en cultuurhistorische waarde als grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een herenhuis uit het laatste kwart van de 19de eeuw, opgetrokken in eclectische bouwtrant. Vanwege de gaafheid en rijkdom van het interieur heeft het pand tevens zeldzaamheidswaarde. Daarnaast heeft het pand ensemblewaarde vanwege de historisch-functionele relatie met het tegenoverliggende fabriekscomplex van Verkade.