Inleiding

Aan de zuidzijde van de Dam op de hoek met het Rokin aan vier zijden vrijstaande in 1913-1916 tot stand gekomen SOCIETEITSGEBOUW naar een ontwerp in Rationalistische stijl van F. Kuipers in opdracht van de Naamlooze Vennootschap Maatschappij tot exploitatie van het gebouw Industria, ook wel De Industrieele Groote Club genoemd. Gelijkstraats bevonden zich winkels (waaronder sigarenmagazijn 'Industria'); op de eerste verdieping een clubrestaurant, een vergaderzaal, een conferentiezaal en een leeszaal; op de bovenverdiepingen bevonden zich enkele kantoren.

Omschrijving

Op een nagenoeg rechthoekige plattegrond opgetrokken societeitsgebouw bestaande uit een begane grond deels vier, dels vijf verdiepingen onder een schilddak bedekt met shingles. Rechte overstekende en geprofileerde gootlijst op consoles. Begane grond behoudens de zijde van het Beurspoortje, is geheel uit natuursteen opgetrokken en rust op een hardstenen plint. Natuursteen is ook gebruikt voor de erkers, als venstertracering, voor de cordonlijst (als overgang van eerste naar tweede verdieping), de gevelafsluitingen en voor de gootlijst. Voor het overige is gebruik gemaakt van een lichtkleurige baksteen. Gelijkstraats bevinden zich grote getoogde en rondboogvormige raamopeningen en de hoofdingang aan de Damzijde welke toegang geeft tot vestibule en hal. De hoofdingang bevindt zich in een portaal en is rondboogvormig en voorzien van uitbundig versierde ijzeren deuren met bovenlicht. Boven de ingang in de rondboogvormige natuurstenen omlijsting in zwarte letters geschilderd "INDUSTRIA". Het portaal is voorzien van een tongewelf van een lichtbruine baksteen met ingelegd geglazuurd tegelwerk. In de zijmuren van het portaal vier rondboogvormige vensters. Meerdere toegangen aan Rokin en Beurspoortje.

Gevel Damzijde. Bestaande uit vier gevelgedeelten. Meest links gelegen deel betreft het Beurspoortje met twee erboven gelegen verdiepingen. Het poortje heeft twee rondboogvormige zwaar aangezette openingen als doorgang en een tongewelf als bovenafsluiting. Het tongewelf is van lichtbruinkleurige baksteen voorzien van een ruitvormige patroon van ingelegd geglazuurd tegelwerk. Onder de rechte gootlijst een gemetseld en aan de onderzijde getoogd fries op consoles van natuursteen. Vensteropeningen onderverdeeld door zware natuurstenen lijsten.

Naastliggend geveldeel is vijf vensterassen breed en eindigt in een top met diepliggend rond venster. De top heeft een platte natuurstenen en overhoeks getoonde muizetandfries als tracering. Ter hoogte van de eerste verdieping een erker met bovenliggend balkon achter een opengewerkte borstwering. De erker is aan de onderzijde getoogd en rust op zware consoles. Het geveldeel wordt verticaal geleed door vanaf de tweede verdieping omhoog lopende lisenen welke de vensters onderverdelen. De horizontale geleding geschiedt door de regelmatige naast elkaar geplaatste rechthoekige vensteropeningen en het boven elke vensterrij getoonde natuurstenen bandwerk.

Daarnaast gelegen geveldeel aan de Dam een vensteras breed en eindigend in een zich naar boven toe verjongende torenopbouw met een octagonale lantaarn afgesloten door een ojiefvormige en met koper bedekt dak.

Meest rechts gelegen geveldeel drie vensterassen breed en vanaf de eerste verdieping teruggerooid. Ter hoogte van eerste verdieping op de hoek een vijfhoeks erker met koper bedekt klokdak. Daarnaast (links) balkon achter dichte natuurstenen borstwering. Rechte gootlijst voorzien van gootklossen en een gemetseld fries - aan de onderzijde getoogd - op consoles. Vensterbovenlichten aan bovenzijde vertonen natuurstenen hoek- en sluitstenen. Gevel Rokin (W). Bestaande uit drie geveldelen. Linker en rechter geveldeel twee vensterassen breed onder rechte gootlijst. Detaillering en vensters als hierboven. Middelste geveldeel eindigend in een puntgevel (zie voor beschrijving verder het geveldeel met top aan de Damzijde). Eerste twee bouwlagen risalerend met bovenliggend balkon achter ajour borstwering. Gevel Rokin (Z). Gevel aan deze zijde vijf vensterassen breed, in het midden eindigend in een top (zie boven). Middelste drie raamassen risaleren over vier bouwlagen. Boven middelste travee van risaliet groot balkon achter borstwering. Onder de borstwering een cordonlijst tussen twee decoratief vormgegeven natuurstenen vergaarbakken. Eveneens balkon op eerste verdieping achter opengewerkte borstwering. Buitenste raamassen van risaliet eindigend in top (zie boven) doch het ronde venster hier voorzien van natuurstenen tracering. Gevel Beurspoortje. Sobere risalerende gevel. Eveneens twee gevelbeeindigingen in een top. Oorspronkelijke interieur op begane grond en eerste verdieping nog grotendeels aanwezig. Het betreft hier o.a. de hal en het trappehuis, de clubzaal (leeszaal), het clubrestaurant, een vergaderzaal en de bestuurskamer. In de hal marmeren vloeren en dito lambrizeringen, gepleisterd graatgewelf, sierijzeren hekjes als toegang tot het trappehuis, glas-in-lood schermen, sierijzeren lampen. In de overige ruimtes zoals de bestuurskamer, de leeszaal en het clubrestaurant bevinden zich parketvloeren, houten lambrizeringen en (deels) cassetteplafonds. Het oorspronkelijke meubilair is nog grotendeels aanwezig.

Waardering

Societeitsgebouw van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als exponent van een bloeiend verenigingsleven eind 19de, begin 20ste eeuw. Eveneens van belang als uitdrukking van het grootschalige veranderingsproces zoals die in het tweede decennium van de 20ste eeuw rondom de Dam voltrok. Van architectuurhistorische waarde vanwege het bijzondere belang van het object in het oeuvre van Foeke Kuipers alsmede van belang vanwege het nog grotendeels oorspronkelijke interieur en inventaris. Tot slot van belang vanwege stedebouwkundige waarden als afsluiting van de pleinwand van De Dam.