Nieuwendijk 47, 1012 MB te Amsterdam | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

1. Wat staat er in het rijksmonumentenregister?

In het rijksmonumentenregister staat welke onroerende zaken beschermd zijn als rijksmonument. Dat kunnen gebouwen zijn, maar ook tuinen of parken of archeologische vindplaatsen. Het register bevat de gegevens die nodig zijn om een rijksmonument te herkennen (identificeren). Dit gebeurt aan de hand van onder andere adresgegevens en kadastrale gegevens. Hier hoort ook een omschrijving van het rijksmonument bij. Deze kan kort zijn of wat langer. Beschermd is de onroerende zaak (of zaken) die expliciet in de omschrijving genoemd staat. De registeromschrijving helpt in principe alleen bij de identificatie van het rijksmonument en geeft geen uitsluitsel over de monumentale waarden of de verandermogelijkheden.

Registergegevens staan in het bovenste deel van de pagina.
Overige gegevens staan in het onderste deel van de pagina.

2. Wat is precies beschermd?

Bij gebouwde monumenten is altijd de hele onroerende zaak beschermd, dus van buiten (exterieur) én van binnen (interieur). Álle onderdelen (bestanddelen) van de onroerende zaak maken deel uit van het rijksmonument. Dit is automatisch het geval, dus het is niet nodig dat ze allemaal zijn opgesomd in de registeromschrijving.

Onder de bescherming als rijksmonument vallen de onroerende zaken die expliciet in de omschrijving zijn genoemd. Is sprake van een inleiding, een omschrijving en een waardering, dan moet de onroerende zaak in elk geval in de omschrijving zijn genoemd om beschermd te zijn. Hierop bestaat één uitzondering: als een onroerende zaak in KAPITALEN in de inleiding vermeld is maar niet in het omschrijvende gedeelte, dan is de zaak toch beschermd. Onroerende zaken die alleen in een complexomschrijving zijn genoemd, maar niet in de omschrijving van één van de rijksmonumenten waaruit het complex bestaat, zijn niet beschermd.

Wat zijn bestanddelen van een onroerende zaak?

Een bestanddeel van een onroerende zaak is ieder onderdeel dat duurzaam met de onroerende zaak is verbonden. Het bestanddeel kan niet zomaar uit de onroerende zaak worden gehaald omdat schade ontstaat of omdat de onroerende zaak dan minder goed bruikbaar is. Dit laatste is bijvoorbeeld het geval bij een deurklink. Deze kan zonder schade worden verwijderd, maar de deur kan niet meer open. Andere voorbeelden van bestanddelen zijn:

fundering en kelders;

gevels en gevelonderdelen, bijv. stoep, trap, bordes, ramen, glas en glas-in-lood;

draagconstructies zoals balklagen en de kapconstructie;

dakbedekking;

binnenmuren, bijv. van hout, steen of een ander materiaal;

interieur, bijv. plafond, wandafwerking, vloeren, trap, deur, schouw, vast meubilair, (kerk)orgel;

uitbouw, ook als deze is gemaakt na de aanwijzing als rijksmonument.

Een rijksmonument kan ook bestaan uit meerdere onroerende zaken. Denk aan een boerderij met bakhuis of aan een villa met theekoepel. Als de bescherming zich bij gebouwde monumenten uitstrekt over meerdere onroerende zaken, zijn deze allemaal genoemd in de registeromschrijving.

Bij archeologische rijksmonumenten bepaalt een kaart de omvang van de bescherming.

Dat geldt ook voor veel aangelegde rijksmonumenten, zoals een tuin of een park. Bij aangelegde monumenten worden niet alle onroerende zaken (bijv. beplanting) genoemd in de registeromschrijving, want dan wordt die veel te lang. De registeromschrijving beperkt zich dan tot de hoofdstructuur of het belangrijkste kenmerk van de aanleg.

3. Wat zijn monumentale waarden?

Bij het rijksmonument kan een lange omschrijving staan die een samenvatting geeft van de monumentale waarden van het rijksmonument. Die waarden zijn de reden waarom een onroerende zaak is beschermd als rijksmonument. In lang niet alle gevallen zijn die waarden vermeld en waar ze wel zijn vermeld is het dus geen volledige opsomming. De aanwezige monumentale waarden vormen wel de basis waarop een verbouwings- of restauratieplan van een rijksmonument wordt getoetst. Het is daarom aanbevolen om hier dan verder onderzoek naar te laten doen. Hoe dat in zijn werk gaat kunt u vinden op de Monumenten.nl.

4. Wat mag ik veranderen?

In het rijksmonumentenregister staat dus niet welke en hoe veranderingen aan het rijksmonument kunnen worden aangebracht. Voor werkzaamheden aan een rijksmonument heeft u vaak een vergunning nodig. Dit is een omgevingsvergunning en deze wordt afgegeven door de gemeente.

Er bestaan geen ‘lijstjes’ van wat wel en niet mag worden gewijzigd. Daarvoor verschillen de monumenten te veel van elkaar. Ook de plannen van eigenaren zijn zó verschillend, dat dit niet met een lijstje is op te lossen. Veranderingen zijn maatwerk en komen vaak in een dialoog tot stand. Informeer daarom bij uw gemeente. Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kunt u lezen hoe dit proces verloopt, bijvoorbeeld in de Wegwijzer advies omgevingsvergunning.

Bekijk ook andere informatie op deze website over boerderijen, kerken, begraafplaatsen, molens, verduurzamen, zonnepanelen, interieur, bouwhistorie, natuursteen of beton enz.

Een goed hulpmiddel bij het maken van een plan en de keuzes die daarbij moeten worden gemaakt, is de restauratieladder van Stichting ERM.

Registergegevens

Monumentgegevens

Monumentnummer: 518444
Inschrijving register: 11 december 2001
Kadaster deel/nr: 82898/187
Kadastrale aanduiding: Amsterdam F 5595

Nieuwendijk 47, 1012 MB te Amsterdam

Nieuwendijk 49, 1012 MB te Amsterdam

Martelaarsgracht 15, 1012 TN te Amsterdam

Omschrijving

Inleiding

Op de hoek van Nieuwendijk en Martelaarsgracht in 1893-'94 tot stand gekomen MODEWINKEL met MAGAZIJN naar een ontwerp in Neo-Venetiaanse Renaissance van W.E. Welsing in opdracht van J.R. Hofhuis. N.B. De eerste steen werd gelegd op 16 mei 1893 door de 8 jaar oude J.B. Hofhuis. In 1906 werd het pand in opdracht van J. Hofhuis door I.I. Eyrond verbouwd tot woonhuis.

Omschrijving

Op een L-vormige plattegrond tot stand gekomen gebouw bestaande uit een begane grond en vier verdiepingen, waarvan de vierde als mazzanino is opgevat onder een plat dak. Het platte dak is voorzien van een omlopende ijzeren sierbalustrade. Het gebouw staat op een natuurstenen plint en is verder in baksteen opgetrokken met gepleisterde vensteromlijstingen. De fors overstekende lijstgevel wordt 'gedragen' door bewerkte consoles op pilasters, welke op hun beurt weer worden gedragen door de uitkragende vensterdorpels.

Martelaarsgracht. Aan de zijde van de Martelaarsgracht meet de gevel twee traveeen. Ter hoogte van de begane grond in linkertravee dubbele entree waarboven natuurstenen, geprofileerde boogvormige nissen met reliefvoorstellingen. De tussen vensters gelegen hoekpilaster is gebosseerd. Op de verdiepingen gekoppelde vensters. Op eerste en tweede verdieping rechthoekige vensteropeningen; op de twee bovenste verdiepingen rondboogvormig met ijzeren stangen als borstwering. Alle ramen verdiept geplaatst. Pilasters op de eerste verdieping aan de bovenzijde voorzien van gebeeldhouwde figuren. De cordonlijst van eerste naar tweede verdieping gekornist. De tweede en derde verdieping zijn voorzien van doorlopende muurvlakken met hoeklisenen en gepleisterd bandwerk. Bovenste verdieping als mezzanino geheel gepleisterd. Vensters geplaatst tussen stijlen met consoles waarop het overkragende dak 'rust'. Vensters voorzien van fors uitkragende geprofileerde onderdorpels.

Nieuwedijk. Gevel aan de Nieuwedijk meet drie traveeën. Verder overeenkomstig.

Waardering

Hoekpand van algemeen belang vanwege architectuurhistorische waarde wegens de bijzondere ornamentiek en vormgeving van de gevel. Eveneens van belang wegens de hoogwaardige kwaliteiten van het gevelontwerp. Van stedebouwkundig belang vanwege de beeldbepalende ligging op de hoek.

Overige gegevens

Oorspronkelijke functies

Hoofdfunctie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functie	Verbijzondering	Toelichting
Nee	Handelsgebouwen, opslag- en transportgebouwen	Opslag	Magazijn
Ja	Handelsgebouwen, opslag- en transportgebouwen	Winkel (G)	Kledingzaak

Bouwactiviteiten

Werkzaamheid	Van	Tot	Nauwkeurigheid	Toelichting
vervaardiging	1893	1894	exact

Bouwstijlen

Bouwstijl	Zuiverheid	Toelichting	Rijksmonumentnummer
Neo-Renaissance	invloeden

Ambachten

Vakman	Beroep	Toelichting
Welsing, W.E. ; Stad Amsterdam	architect / bouwkundige / constructeur