Omschrijving onderdeel 2:

HISTORISCHE PARKAANLEG.

Rond het huis ligt een vroeg 19de-eeuwse landschappelijke aanleg op basis van een eenvoudige oudere geometrische aanleg, waarvan alleen de oprijlaan en de zichtas door het huis (in gewijzigde vorm weliswaar) resteren; vanaf de Lageweg voert een lange rechte geasfalteerde oprijlaan met dubbele rijen beuk in driehoeksverband noordwaarts naar het ronde voorplein van het huis; halverwege de lengte heeft de laan een knik; op dat punt gaat een vroeger gebruikt noord-zuid lopend laandeel als breed zandpad rechtdoor. Tot in de jaren zestig van de 20ste eeuw liep de laan rechtdoor en via een rechte hoek naar het westen loodrecht op het midden van het huis af; het nog bestaande deel is ook met beuk beplant; in de vork van de beide lanen een bosvijver. Het voorplein ligt midden voor het huis en is met de oprijlaan verbonden door een kort pad, dat opgesloten ligt tussen heestergroepen, waarin enkele oude eiken; het plein bestaat uit een door een breed asfaltpad omgeven rond grasperk met in het midden een door heesters omgeven zandstenen sokkel (zie onder 9); het voorplein wordt aan de zuidkant begrensd door het koetshuis (zie onder 3), aan de noordkant gaat het over in de zgn. Polhof. Het voorplein en de Polhof vormden een besloten ruimte, die van het park achter het huis door een grote solitaire eik (gekapt in de jaren zestig) visueel was gescheiden. Een zelfde visuele scheiding door een rode beuk heeft tot 1964 bestaan tussen het huis en het koetshuis. Het eigenlijke landschapspark is bescheiden van omvang en strekt zich met name ten westen en noorden van het huis uit. De aanleg bestaat uit een parkweide, waarin twee langgerekte vijvers (de Huisvijver en de Spiegel- of Achtervijver) en solitairen. De ene vijver, de Huisvijver, ligt direct ten noorden van het huis; de andere, de Spiegel- of Achtervijver, ligt ten westen van het huis aan het einde van de aanleg; deze vijver staat in verbinding met een oude Berkelarm. Vanuit het huis zijn verschillende vista's en wandelingen over en door het landschap op de boerderijen. Een vista loopt over de parkweide en de Spiegel of Achtervijver het open landschap in richting Berkel. Het gezicht wordt aan de noordkant begeleid door een met bosschages en bomen beplante sloot, die vanaf de huisvijver westwaarts naar de Berkelarm loopt. Een tweede vista is vanaf het huis in oostelijke richting, de voormalige haakse toegangslaan. Daarnaast is een zicht naar het noordoosten over de Polhof naar een ovale parkweide met ronde kom en solitairen, omgeven door een houtwal. Ten zuiden van genoemde aanleg ligt een perceel oud loofbos met enkele rechte paden doorsneden. In het meest westelijke stuk staat een 18de-eeuwse koepel; in het Boombosch met voornamelijk eik en beuk een onderbegroeiing van rododendrons. Ten oosten van dit bosperceel en ten zuiden van het huis ligt de relatief grote, in vakken verdeelde, moestuin met boomgaard, voor het grootste deel omgeven door meidoorn- en beukenhagen. In 1817 werd de bestaande nutstuin veranderd: er werd een van de Cloese afkomstige druivenkas geplaatst, een tuinmuur werd opgemetseld. In 1913 werd een gedeelte van de paardenstal tot oranjerie verbouwd. De moestuin en boomgaard worden van elkaar gescheiden door een schutting. Er zijn nog twee resten van kassen en drie koude bakken. Ten zuiden van de moestuin, langs de oprijlaan, ligt het boerderijcomplex Nieboer, aan het eind van de oprijlaan aan de noordkant het boerderijcomplex Scholten. Parallel aan en oostelijk van de noord-zuid lopende laan loopt een oude schapendrift, die op de kadastrale minuut van 1825 'Allée' genoemd wordt. Aan het eind van de schapendrift ligt het boerderijcomplex 'Aytink'.

Waardering

HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG, behorende tot de historische buitenplaats de Velhorst, van algemeen cultuurhistorisch en tuinhistorisch belang:

- vanwege de ouderdom

- vanwege het goed bewaard gebleven 19de-eeuwse landschapspark over een ouder geometrisch systeem

- vanwege de wandelingen vanuit en rond het huis met verschillende vista's

- vanwege de landschappelijk-visuele kwaliteiten, met name vanuit het Berkeldal gezien