Inleiding

In de nutstuin voorkomende, voormalige ORANGERIE uit de jaren tien van de 20ste eeuw, als onderdeel van de buitenplaats Nijenrode.

De buitenplaats heeft zijn oorsprong in een 13de eeuws kasteel. Belangrijke uitbreidingen en restauraties hebben zich onder meer in de 17de eeuw voorgedaan onder Johan I Ortt, die ook de opdracht gaf voor de aanleg van een formele tuin. Vanaf 1907 was de buitenplaats in het bezit van de Amsterdamse koffiehandelaar Michiel Onnes. Hij liet het kasteel onder leiding van architect E.G. Wentinck herstellen naar een 17de eeuwse situatie en voegde enkele bijgebouwen toe. De tuinarchitecten L.A. Springer en H. Copijn waren verantwoordelijk voor de tussen 1912-1915 tot Landschappelijke tuin omgevormde aanleg met een gemengd karakter. Thans zetelt Nijenrode Universiteit voor Bedrijfskunde in het kasteel en is met de aankoop van grond in de richting van het Amsterdam Rijnkanaal het grondgebied van de buitenplaats opnieuw vergroot.

Omschrijving

De orangerie is in de noordoosthoek van de ommuurde nutstuin gelegen. De in de rechte hoek van de tuinmuur geplaatste en daarmee verbonden orangerie is in grauwe baksteen (halfsteensverband) opgetrokken vanuit een rechthoekige plattegrond, waarvan de west- en zuidhoek afgerond zijn. De tuinmuur sluit aan op de westelijke hoek van het gebouw. De kap bestaat uit een gekoofde overkapping van houten delen (oorspronkelijk met leien gedekt) en in het midden een ijzeren lichtkap in de vorm van een gedrukt zadeldak. De rechtgesloten, houten vensters onder rollaag zijn voorzien van hardstenen lekdorpels en bevatten ongeschilderde tropisch hardhouten ramen met roedenverdeling. De zuidwestgevel fungeert als voorgevel met dubbele tuindeuren en ramen over vrijwel de gehele breedte en hoogte van de gevel. Aan weerszijden van de centraal geplaatste achttienruits glasdeuren bevindt zich een twaalfruits zijlicht. Boven zijlichten en deuren bevinden zich zesruits bovenlichten. In de afgeronde hoeken zijn langgerekte, staande vensters geplaatst, ingevuld met gebogen glas. De noordwestgevel is blind.

De noordoostgevel bevat een brede deur van latere datum. De zuidoostgevel bevat een reeks gekoppelde vensters met houten penanten, waarin negen-ruits ramen zijn geplaatst.

Waardering

Het gebouw is van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde als gaaf bewaard voorbeeld van een orangerie uit de jaren tien van de twintigste eeuw in het bijzonder vanwege de functie, detaillering en materiaalgebruik en als functioneel onderdeel van de historische buitenplaats Nijenrode. De orangerie heeft ensemblewaarde vanwege de beeldbepalende ligging in het noordoostelijke deel van het park en de visuele en ruimtelijk-functionele relatie met de andere onderdelen van het complex en in het bijzonder de nutstuin.