IJmuiden | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

1. Wat staat er in het rijksmonumentenregister?

In het rijksmonumentenregister staat welke onroerende zaken beschermd zijn als rijksmonument. Dat kunnen gebouwen zijn, maar ook tuinen of parken of archeologische vindplaatsen. Het register bevat de gegevens die nodig zijn om een rijksmonument te herkennen (identificeren). Dit gebeurt aan de hand van onder andere adresgegevens en kadastrale gegevens. Hier hoort ook een omschrijving van het rijksmonument bij. Deze kan kort zijn of wat langer. Beschermd is de onroerende zaak (of zaken) die expliciet in de omschrijving genoemd staat. De registeromschrijving helpt in principe alleen bij de identificatie van het rijksmonument en geeft geen uitsluitsel over de monumentale waarden of de verandermogelijkheden.

Registergegevens staan in het bovenste deel van de pagina.
Overige gegevens staan in het onderste deel van de pagina.

2. Wat is precies beschermd?

Bij gebouwde monumenten is altijd de hele onroerende zaak beschermd, dus van buiten (exterieur) én van binnen (interieur). Álle onderdelen (bestanddelen) van de onroerende zaak maken deel uit van het rijksmonument. Dit is automatisch het geval, dus het is niet nodig dat ze allemaal zijn opgesomd in de registeromschrijving.

Onder de bescherming als rijksmonument vallen de onroerende zaken die expliciet in de omschrijving zijn genoemd. Is sprake van een inleiding, een omschrijving en een waardering, dan moet de onroerende zaak in elk geval in de omschrijving zijn genoemd om beschermd te zijn. Hierop bestaat één uitzondering: als een onroerende zaak in KAPITALEN in de inleiding vermeld is maar niet in het omschrijvende gedeelte, dan is de zaak toch beschermd. Onroerende zaken die alleen in een complexomschrijving zijn genoemd, maar niet in de omschrijving van één van de rijksmonumenten waaruit het complex bestaat, zijn niet beschermd.

Wat zijn bestanddelen van een onroerende zaak?

Een bestanddeel van een onroerende zaak is ieder onderdeel dat duurzaam met de onroerende zaak is verbonden. Het bestanddeel kan niet zomaar uit de onroerende zaak worden gehaald omdat schade ontstaat of omdat de onroerende zaak dan minder goed bruikbaar is. Dit laatste is bijvoorbeeld het geval bij een deurklink. Deze kan zonder schade worden verwijderd, maar de deur kan niet meer open. Andere voorbeelden van bestanddelen zijn:

fundering en kelders;

gevels en gevelonderdelen, bijv. stoep, trap, bordes, ramen, glas en glas-in-lood;

draagconstructies zoals balklagen en de kapconstructie;

dakbedekking;

binnenmuren, bijv. van hout, steen of een ander materiaal;

interieur, bijv. plafond, wandafwerking, vloeren, trap, deur, schouw, vast meubilair, (kerk)orgel;

uitbouw, ook als deze is gemaakt na de aanwijzing als rijksmonument.

Een rijksmonument kan ook bestaan uit meerdere onroerende zaken. Denk aan een boerderij met bakhuis of aan een villa met theekoepel. Als de bescherming zich bij gebouwde monumenten uitstrekt over meerdere onroerende zaken, zijn deze allemaal genoemd in de registeromschrijving.

Bij archeologische rijksmonumenten bepaalt een kaart de omvang van de bescherming.

Dat geldt ook voor veel aangelegde rijksmonumenten, zoals een tuin of een park. Bij aangelegde monumenten worden niet alle onroerende zaken (bijv. beplanting) genoemd in de registeromschrijving, want dan wordt die veel te lang. De registeromschrijving beperkt zich dan tot de hoofdstructuur of het belangrijkste kenmerk van de aanleg.

3. Wat zijn monumentale waarden?

Bij het rijksmonument kan een lange omschrijving staan die een samenvatting geeft van de monumentale waarden van het rijksmonument. Die waarden zijn de reden waarom een onroerende zaak is beschermd als rijksmonument. In lang niet alle gevallen zijn die waarden vermeld en waar ze wel zijn vermeld is het dus geen volledige opsomming. De aanwezige monumentale waarden vormen wel de basis waarop een verbouwings- of restauratieplan van een rijksmonument wordt getoetst. Het is daarom aanbevolen om hier dan verder onderzoek naar te laten doen. Hoe dat in zijn werk gaat kunt u vinden op de Monumenten.nl.

4. Wat mag ik veranderen?

In het rijksmonumentenregister staat dus niet welke en hoe veranderingen aan het rijksmonument kunnen worden aangebracht. Voor werkzaamheden aan een rijksmonument heeft u vaak een vergunning nodig. Dit is een omgevingsvergunning en deze wordt afgegeven door de gemeente.

Er bestaan geen ‘lijstjes’ van wat wel en niet mag worden gewijzigd. Daarvoor verschillen de monumenten te veel van elkaar. Ook de plannen van eigenaren zijn zó verschillend, dat dit niet met een lijstje is op te lossen. Veranderingen zijn maatwerk en komen vaak in een dialoog tot stand. Informeer daarom bij uw gemeente. Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kunt u lezen hoe dit proces verloopt, bijvoorbeeld in de Wegwijzer advies omgevingsvergunning.

Bekijk ook andere informatie op deze website over boerderijen, kerken, begraafplaatsen, molens, verduurzamen, zonnepanelen, interieur, bouwhistorie, natuursteen of beton enz.

Een goed hulpmiddel bij het maken van een plan en de keuzes die daarbij moeten worden gemaakt, is de restauratieladder van Stichting ERM.

Registergegevens

Monumentgegevens

Monumentnummer: 520709
Inschrijving register: 10 augustus 2001
Kadaster deel/nr: 82702/30
Kadastrale aanduiding: IJmuiden L 4085

IJmuiden, Wordt verplaatst->Sluispl

Omschrijving

Inleiding

GEDENKNAALD uit 1923, opgericht ter nagedachtenis aan ingenieur Justus Dirks (1825-1886) die de technische leiding had bij de aanleg van het Noordzeekanaal. Het monument is ontworpen door de Haagse architect S. de Clercq in opdracht van een commissie uit de wereld van de scheepvaart en het bedrijfsleven. Op 28 september 1923 werd het onthuld op het Sluiseiland. Vanwege de ophoging van het Sluiseiland in verband met de Deltawet is het monument in 1963 afgebroken en vervolgens in 1971 heropgericht aan de Seinpostweg. Omdat het op deze plaats de aanleg van de derde zeehaven belemmert, zal het verplaatst worden naar het Sluisplein.

Omschrijving

Circa 12 m hoge gedenknaald van lichtgrijs graniet met een vierkante voet die via achteroverhellende vlakken gereduceerd wordt tot een kleiner grondvlak waarop een zich verjongende achtzijdige schacht bekroond door een halve bol. De ongepolijste schacht wordt verlevendigd door zeven banden van gepolijst donkergrijs graniet waarvan de bovenste uitkraagt. Tegen de westkant van het evenals de voet gepolijste onderste gedeelte van de schacht is een bronzen gedenkplaat bevestigd met het volgende opschrift: "HULDE/ AAN DE NAGEDACHTENIS VAN/ JUSTUS DIRKS/ HOOFDINGENIEUR 1ste KLASSE/ VAN DEN WATERSTAAT/ EERSTAANWEZEND INGENIEUR/ BIJ DE/ AMSTERDAMSCHE KANAAL MAATSCHAPPIJ/ AAN ZIJNE TECHNISCHE LEIDING/ IS HET NOORDZEEKANAAL/ VOOR EEN GROOT DEEL/ TE DANKEN./ BIJ TAL VAN ANDERE/ BELANGRIJKE WERKEN/ IN ONS LAND EN DAARBUITEN/ HEEFT HIJ EVENEENS/ DEN NAAM VAN DEN/ NEDERLANDSCHEN INGENIEUR/ HOOG GEHOUDEN/ 1825-1886". De gedenknaald is geplaatst op een vierkante vloer van ongepolijst lichtgrijs graniet met op alle vier hoeken een in hetzelfde materaal uitgevoerde zware bolvorm met een achtzijdige voet.

Waardering

Het monument Noordzeekanaal is van algemeen belang wegens cultuurhistorische waarde als gaaf bewaard gebleven en karakteristiek voorbeeld van een gedenkteken uit het eerste kwart van de 20ste eeuw; als 'point de vue'; als herinnering aan de aanleg van het Noordzeekanaal in het algemeen en zijn belangrijkste grondlegger ingenieur Justus Dirks in het bijzonder.

Overige gegevens

Oorspronkelijke functies

Hoofdfunctie	Hoofdcategorie	Subcategorie	Functie	Verbijzondering	Toelichting
Ja	Voorwerpen op pleinen en dergelijke	Gedenkteken(D)	Gedenkteken(D6)

Bouwactiviteiten

Werkzaamheid	Van	Tot	Nauwkeurigheid	Toelichting
vervaardiging	1923	1923	exact

Bouwstijlen

Bouwstijl	Zuiverheid	Toelichting	Rijksmonumentnummer
n.v.t.	niet van toepassing

Ambachten

Vakman	Beroep	Toelichting
Clercq, S. de ; Noord-Holland	architect / bouwkundige / constructeur