Inleiding

Voormalig PAKHUIS 'Saigon' uit 1898, deel uitmakend van het pellerijcomplex 'Hollandia', gebouwd in een door de Neo-Hollandse Renaissance en de Overgangsarchitectuur beïnvloedde eclectische bouwtrant. Het met de lange, representatieve gevel naar de Zaan gekeerde fabriekspand maakt deel uit van het gevarieerde industriële landschap langs de Zaanoevers waarin voedsel-, olie- en houtindustrie domineerden en het vervoer over water een essentiële vestigingsvoorwaarde was. N.B. Voor de middelste drie traveeën heeft een laadhuis gestaan dat inmiddels is afgebroken.

Omschrijving

Grotendeels vrijstaand, op een rechthoekige plattegrond met drie bouwlagen in grauw bakstenen kruisverband opgetrokken pakhuis onder een met gesmoorde holle pannen en mastiek gedekt afgeplat schilddak. De op het zuiden gelegen naar de Zaan gekeerde voorgevel heeft een steekkap met afgeplat zadeldak. Het afgeplatte schilddak heeft een houten lijst rond het platte dak en houten gootlijst. Daaronder in de uitgemetselde dakrand kwartronde profielstenen. De dakrand van het afgeplatte zadeldak heeft een ijzeren crète met een windvaan en hoekornamenten. In de kap, boven de laaddeuren in de tweede en achtste travee, twee oorspronkelijke dakkapellen met vierruits vensters en ingesnoerde spitsjes, bekroond door een ornament. In het metselwerk gele verblendstenen blokken, afzaten, sierbanden, sluit- en aanzetstenen. De hoekblokken in de plint en de onderdorpels van de laad- en losdeuren zijn van hardsteen, de hoekblokken op de verdieping van natuursteen. Rondom loopt een bakstenen plint met afzaat. De vensters zijn van ijzer.

De voorgevel (Z) is verticaal door pilasters geleed in negen traveeën, de middelste drie in een (schijn)risalerend deel met hoger opgetrokken tuitgevel. De lisenen eindigen in een uitgemetseld fries. Op de begane grond een reeks met segmentboogvormige spaarvelden met getoogde achtruits ramen onder segmentbogen. De begane grond wordt beëindigd door een zware cordonlijst met afzaat en bloktandlijst. Op de twee verdiepingen omsluiten de kolossale lisenen rechthoekige spaarvelden met daarin segmentboogvormige spaarvelden. In laatstgenoemde spaarvelden respectievelijk laaddeuren en getoogde achtruits ramen. In de tweede bouwlaag een gele verblendstenen afzaat. In de tweede, vijfde en achtste travee op de begane grond, de eerste en de tweede verdieping (nieuwe) deuren onder segmentbogen. Ook (nieuwe) deuren op de derde verdieping van de middelste travee onder onderverdeeld bovenlicht met aan weerszijden twee kwartronde vensters. Boven het getoogde bovenlicht, in de topgevel, een trapeziumvormig tableau met de naam 'SAIGON'.

De linker zijgevel (W) heeft eenzelfde indeling als de voorgevel, echter zonder vensters en spaarvelden. Deze indeling herhaalt zich aan de rechter zijgevel (O). De achtergevel (N) heeft negen traveeën volgens een vergelijkbare geleding als de voorgevel, maar op de begane grond met rechthoekige spaarvelden en op de verdiepingen géén segmentboogvormige spaarvelden. De getoogde ijzeren ramen zijn twaalfruits en hebben scharnierende ruiten. Op de begane grond hebben de tweede, vijfde en achtste travee (vernieuwde) deuren. (op de verdieping heeft de zevende travee een luik).

De inwendige constructie op de begane grond bestaat uit ronde gietijzeren zuilen met opengewerkte, kwartholle aangegoten consoles boven een zuilring en I-liggers. Hierop rusten de houten vloerbalken. De zuilen verjongen per verdieping en zijn op de bovenste verdieping hoger en minder talrijk.

Waardering

Uit 1898 daterend voormalig pakhuis 'Saigon' van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde als historisch-functioneel onderdeel van het pellerijcomplex 'Hollandia' en als kenmerkend en grotendeels gaaf bewaard voorbeeld van een grootschalig opslaggebouw ten behoeve van de machinale rijstpellerij, daterend uit het einde van de 19de eeuw. Voorts van grote ensemblewaarde wegens de historisch-functionele en ruimtelijke samenhang met de naburige industriebebouwing langs de Zaan.