Inleiding.

In de Bossche wijk De Muntel gelegen blok ARBEIDERSWONINGEN, afgegrensd door de F. van Egmontstraat, W. Mariastraat, Van IJsselsteinstraat en de W. van Nassaulaan. Het in 1931 ontworpen blok werd in 1933 gebouwd door architect P.M. Knoers ('s-Hertogenbosch) in een stijl waarbij het Traditionalisme gecombineerd wordt met het Kubistisch-Expressionisme. De eerste plannen werden gemaakt in opdracht van woningbouwvereniging 'Eigen Bezit', maar uiteindelijk bracht woningbouwvereniging 'St. Joseph' (thans SWH) ze -licht gewijzigd- ten uitvoer. De N.V. Provinciaal Bouwbedrijf voerde het werk uit. Aan de Van IJsselsteinstraat een gevelsteen met opschrift 'BOUWVEREENIGING ST. JOSEPH ANNO 1931'. Het blok omvat in totaal 45 wooneenheden met elf verschillende woningtypen. Tegelijkertijd werden door Knoers op een perceel aan de A. van Gelderstraat / W. Mariastraat nog 23 gelijksoortige wooneenheden gerealiseerd die buiten deze bescherming vallen. De woningbouwvereniging 'St. Joseph' werd in 1919 opgericht op initiatief van de een jaar eerder opgerichte Bossche afdeling van de 'Rooms Katholieke Bond voor Grote Gezinnen'. Doel was de schrikbarend hoge woningnood onder de kinderrijke arbeidersgezinnen te bestrijden. Voorliggend object is een onderdeel van het tweede door 'St. Joseph' in De Muntel gerealiseerde woningcomplex. Vooral bij de renovaties in 1969 en 1990 zijn de woningen inwendig zo goed als volledig gemoderniseerd. De talrijke (slaap-)kamers werden samengetrokken om grotere ruimten te creëren. Vensterruiten, oorspronkelijk met horizontale roeden, werden grotendeels versoberd.

Omschrijving.

Gesloten, symmetrisch woningblok met binnenterrein op rechthoekige plattegrond. Met uitzondering van de W. van Nassaulaan hebben de woningen een voorerf met klein tuinmuurtje. Het binnenterrein wordt ontsloten door een Y-vormig gangenstelsel, toegankelijk via een centraal in de F. van Egmondstraat gelegen poort. Op het binnenterrein achtererven met tuinschuurtjes en tuinmuur.

Aan vier zijden tweelaags rijtjeswoningen met een kapverdieping onder met rode verbeterde Hollandse pannen gedekte zadeldaken, evenwijdig aan de straat. Op de vier hoeken en aan weerszijden van de poort afwijkende woningen. De blokvormige hoekwoningen aan de W. van Nassaulaan drie- en deels vierlaags onder plat met gevelpannen, hoekoverbouwing op gewapend beton en balkon aan de korte zijde van het blok. De hoekwoningen met inspringende hoek aan de F. van Egmondstraat tweelaags met kapverdieping onder loodrecht op elkaar geplaatste zadeldaken, haaks op de straat. Hoog oprijzende schoorstenen, schilden met zeer lage dakvoet. Poortwoningen aan de F. van Egmondstraat ter weerszijden van de rondboogvormige, met baksteen en rode keramische tegels gemetselde poort met dito lage zadeldakschilden, haaks op de straat. Het in staand verband uitgevoerde metselwerk wordt verlevendigd door het afwisselende gebruik van donkere (plint en speklagen) en gele Waalsteen. Verdere detaillering: verspringende, gedeeltelijk omlopende bakgoot, grotendeels overstekend, aan de W. van Nassaulaan deels opliggend; entreepartijen onder luifels van gewapend beton op decoratieve pijlers; originele gevelopeningen met versoberde vensters. Vermeldenswaard zijn de authentieke spleetvensters, versoberde driehoeksvensters en dakkapellen met horizontale raamroede in de hoekwoningen. Alhoewel inwendig rigoreus gemoderniseerd geven de woningen nog een goede indruk van de oorspronkelijke opzet. Het blok bestaat voornamelijk uit eengezinswoningen. Slechts in de hoekvolumes aan de W. van Nassaulaan bevinden zich boven- en benedenwoningen. De meeste woningen hebben op de begane grond een woonkamer, vandaag de dag meestal vergroot doordat de oorspronkelijke voorkamer erbij is betrokken, verder een keuken, toilet en berging. De talrijke slaapkamers op de eerste verdieping en de kapverdieping herinneren aan de kinderrijke arbeidersgezinnen die in dit blok gehuisvest werden. Vooral de hoek- en poortwoningen (vier tot acht slaapkamers) zijn in dit opzicht kenmerkend.

Waardering.

Het blok arbeiderswoningen is van algemeen belang. Het object bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere herinnering aan de grote woningnood onder de kinderrijke arbeidersgezinnen in het begin van de jaren dertig van de 20ste eeuw; vanwege het belang voor de ontwikkeling en het doelgroepenbeleid van woningbouwverenigingen; als uitdrukking van de ontwikkeling van het rooms-katholieke verenigingsleven voor wat betreft de zorgtaken op sociaal terrein. Verder vanwege het belang voor de typologische ontwikkeling van gesloten bouwblokken. Het object bezit architectuurhistorische waarden vanwege het belang van de gehanteerde, redelijk zeldzame stijlencombinatie voor de architectuurgeschiedenis en daarnaast vanwege de esthetische kwaliteiten van de detaillering. Het object bezit ensemblewaarden als onderdeel van de wijk De Muntel. Het object is van belang vanwege de uitwendige gaafheid van de hoofdvorm in relatie tot de visuele en structurele gaafheid van de stedelijke omgeving.