Omschrijving van de HISTORISCHE PARK EN TUINAANLEG (2):

Historische parkaanleg van het complex historische buitenplaats Hilverbeek. Van de oudste 17de-eeuwse aanleg is niets bekend. Na de bouw van het nieuwe huis 1725-1730 werd er in de directe omgeving van het huis tevens een formele tuin aangelegd, die ongeveer het middelste deel van het kavel besloeg. De aanleg werd begrensd door twee lanen over de breedte van het perceel. De boerderij Stofbergen was omgeven door een rechthoekige boomsingel. Hierop volgend is het kavel door middel van dwarslanen geleidelijk verder onderverdeeld in een vijftal percelen van uiteenlopende afmetingen. Deze ritmiek is nog steeds in de aanleg terug te vinden, in de vorm van (restanten) van dwarslanen en de lanen langs noord- en zuidgrens. Ook de grote open weilanden aan oost- en westzijde dateren uit de 18de eeuw. Het weiland voor de boerderij Stofbergen wordt gesierd door twee monumentale solitaire eikenbomen. In de tweede helft van de 18de eeuw is men begonnen binnen dit formele stelsel een landschappelijke aanleg te realiseren. Aanvankelijk waren dit nog enkele kleinschalige elementen binnen de formele aanleg. Een slingerpad in het Kerkebos (achter de kerk) dateert nog uit deze vroegste periode van verlandschappelijking. Tussen 1826 en 1828 ontstond de grote landschappelijke aanleg ten noorden van het huis met de flinke waterpartij met een natuurlijk verloop en een eiland. Ook werd het heuvellandschap gecreëerd. Hierdoor werden enkele fraaie zichtassen vanuit het huis gecreëerd. Er kwamen zowel slingerende waterwegen als slingerpaden door de aanleg. De kleine organisch gevormde open ruimten ten oosten van de Moslaan zijn thans nauwelijks herkenbaar. Het verleggen van de toegang tot het huis, vanuit de centrale as naar de oostzijde completeerde de fase van verlandschappelijking in de directe omgeving van het huis. Ook van dit plan is geen architect bekend. Rond 1830 werd begonnen met het ontginnen van de zogeheten Zanderij ten oosten van het oorspronkelijke kavel. Hierop werd vervolgens een nieuwe aanleg gerealiseerd, waarvan vooral de grote waterpartij met eiland resteert. De boerderij die hier stond is afgebroken en hier staan thans een tweetal moderne villa's( XXd). Rond 1920 ontwierp J.W. Hanrath het terras met bakstenen balustrade tussen het huis en de vijver alsmede, naar alle waarschijnlijkheid, de keermuur tussen huis en terras.

Waardering

De HISTORISCHE PARK- EN TUINAANLEG is van algemeen belang:

- vanwege de integratie van de oorspronkelijke 18de-eeuwse formele aanleg en de latere (18de en 19de- eeuwse) landschappelijke aanleg tot een fraai geheel;

- vanwege de functioneel ruimtelijke samenhang van alle onderdelen van de buitenplaats binnen de aanleg.