Inleiding

LANDHUIS Oud-Crailo uit omstreeks 1856, hoofdonderdeel van het gelijknamige complex.

Omschrijving

In hoofdvorm symmetrisch opgezet landhuis van twee bouwlagen met gepleisterde gevels op een rechthoekige plattegrond onder een afgeknot schilddak. De gepleisterde en gebroken wit gesausde gevels zijn voorzien van cordonlijsten en pilasters die door middel van de lichtgrijze kleurstelling zijn geaccentueerd. Rond de gevelopeningen bevinden zich gepleisterde profiellijsten. Het dak is met gesmoorde Hollandse pannen gedekt, boven de dakkapellen een zinkbedekking.

De noordoostgevel en de zuidwestgevel hebben een vergelijkbare indeling met een brede middenrisaliet die met een brede dakopbouw tot in het dakschild is opgehoogd. Voor de zuidwestgevel bevindt zich een veranda onder balkon op vier rechthoekige kolommen, die aan weerszijden via gemetselde trappen aan de zijkanten toegang geeft tot de tuin. Tegen de noordoostgevel bevindt zich rechts een éénlaagse uitbouw onder schilddak (ca. 1940). De bloemenserre in de middenas van de zuidoostgevel bestaat uit een rechthoekige uitbouw met halfronde beëindiging onder koepeldak. Het huis bevat beganegronds grotendeels zesruits vensters met persiennes en dubbele glasdeuren. In het fries onder de daklijst bevinden zich in de vensterassen kleine vierkante gevelopeningen met gietijzeren roosters voorzien van vierpasmotief. De voorgevel (noordwest) telt drie vensterassen met in de middelste op de begane grond de entree, bestaande uit een brede paneeldeur met bovenlicht in een portiek omlijst door een gepleisterde pilasterstelling. Voor de deur een hardstenen trap van vijf treden. Aan weerszijden van de deur twee zesruits schuifvensters en op de verdieping in het midden een vierruits venster geflankeerd door twee zesruits vensters. In de gevel van de lage aanbouw links van het hoofdvolume een eenvoudige houten deur en vierruits vensters met luiken. Vanuit de zuidwestgevel openen vier dubbele glasdeuren op de veranda, waarvan de middelste twee in de middenrisaliet met afgesnoten hoeken. Op de verdieping in de middenrisaliet een dubbele glasdeur naar het balkon boven de veranda, voorzien van een borstwering met ijzeren hekwerk. In de zijgevels van de risaliet zowel beganegronds als op de verdieping smalle vensters. De dakkapel bevat twee paar smalle rondboogvormige vensters. Aan weerszijden van de risaliet twee dubbele glasdeuren naar de veranda en naar het balkon.

De zuidoostgevel telt drie vensterassen met voor de middelste de halfronde bloemenserre met grote glas-in-loodramen voorzien van bloemmotieven en in het midden een glasdeur die opent naar de tuin. Bovenop de serre een balkon waarop vanuit de verdieping een dubbele glasdeur opent. Op de begane grond in de buitenste vensterassen twee zesruits vensters en op de verdieping links een blind venster en rechts een zesruits venster. De middenrisaliet van de noordoostgevel wordt geleed door vier pilasters en daartussen smalle hoge stalen ramen van het achtergelegen trappenhuis. Daaronder bevinden zich twee eenvoudige rechthoekige vensters met roedenverdeling en een koekoek met kelderingang. In de buitenste vensterassen zesruitsvensters op begane grond en verdieping. Rechts de lage aanbouw met in de lange gevel drie dubbele vierruits vensters met smalle bovenlichten en luiken. In het interieur zijn uit de 19de eeuw onder meer de vloeren, paneeldeuren en een stucplafond bewaard gebleven en van de verbouwing naar ontwerp van Hamdorff uit 1923 onder meer het monumentale trappenhuis met een betimmering van briefpanelen.

Waardering

Het landhuis Oud-Crailo uit omstreeks 1856 is van algemeen belang vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde als historisch-functioneel hoofdonderdeel van het gelijknamige complex en als representatief voorbeeld van een blokvormig landhuis in neo-classicistische trant uit het midden van de 19de eeuw, toegeschreven aan J.D. Zocher jr, met enkele bijzondere toevoegingen naar ontwerp van W. Hamdorff. Het landhuis heeft tevens situationele waarde vanwege de beeldbepalende ligging op het landgoed Oud-Crailo dat deel uit maakt van de landgoederenstrook op de noordflank van Het Gooi.