Registergegevens

Monumentgegevens

Monumentnummer
525198
Complexnummer
525195 - Raaphorst (De Horsten)
Inschrijving register
Kadaster deel/nr
82938/101
Internationaal kenteken
Nee
Kadastrale aanduiding
Wassenaar C 1636
Wassenaar C 1638
Wassenaar C 1639
Wassenaar C 1035
Wassenaar C 1651
Wassenaar C 1652
Wassenaar C 1662
Wassenaar C 1663
Wassenaar C 775
Wassenaar C 140
Wassenaar C 178
Wassenaar C 58
Wassenaar C 1446
Wassenaar C 84
Wassenaar C 169
Wassenaar C 99
Wassenaar C 32
Wassenaar C 164
Wassenaar C 1544
Wassenaar C 168
Wassenaar C 111
Wassenaar C 1543
Wassenaar C 145
Wassenaar C 1368
Wassenaar C 170
Wassenaar C 57
Wassenaar C 195
Wassenaar C 156
Wassenaar C 107
Wassenaar C 142
Wassenaar C 97
Wassenaar C 134
Wassenaar C 80
Wassenaar C 118
Wassenaar C 1500
Wassenaar C 137
Wassenaar C 183
Wassenaar C 27
Wassenaar C 17
Wassenaar C 95
Wassenaar C 78
Wassenaar C 184
Wassenaar C 161
Wassenaar C 154
Wassenaar C 131
Wassenaar C 132
Wassenaar C 56
Wassenaar C 172
Wassenaar C 1551
Wassenaar C 198
Wassenaar C 42
Wassenaar C 1532
Wassenaar C 94
Wassenaar C 181
Wassenaar C 1034
Wassenaar C 44
Wassenaar C 43
Wassenaar C 199
Wassenaar C 1534
Wassenaar C 48
Wassenaar C 133
Wassenaar C 162
Wassenaar C 81
Wassenaar C 191
Wassenaar C 160
Wassenaar C 182
Wassenaar C 1539
Wassenaar C 77
Wassenaar C 117
Wassenaar C 1028
Wassenaar C 151
Wassenaar C 1253
Wassenaar C 173
Wassenaar C 193
Wassenaar C 83
Wassenaar C 89
Wassenaar C 96
Wassenaar C 192
Wassenaar C 91
Wassenaar C 1358
Wassenaar C 176
Wassenaar C 138
Wassenaar C 8
Wassenaar C 1540
Wassenaar C 33
Wassenaar C 1553
Wassenaar C 149
Wassenaar C 101
Wassenaar C 20
Wassenaar C 113
Wassenaar C 887
Wassenaar C 127
Wassenaar C 9
Wassenaar C 116
Wassenaar C 189
Wassenaar C 85
Wassenaar C 1548
Wassenaar C 18
Wassenaar C 203
Wassenaar C 163
Wassenaar C 112
Wassenaar C 179
Wassenaar C 123
Wassenaar C 1550
Wassenaar C 55
Wassenaar C 194
Wassenaar C 93
Wassenaar C 46
Wassenaar C 185
Wassenaar C 201
Wassenaar C 1533
Wassenaar C 1535
Wassenaar C 86
Wassenaar C 122
Wassenaar C 28
Wassenaar C 1033
Wassenaar C 125
Wassenaar C 152
Wassenaar C 158
Wassenaar C 126
Wassenaar C 187
Wassenaar C 45
Wassenaar C 49
Wassenaar C 157
Wassenaar C 1501
Wassenaar C 177
Wassenaar C 197
Wassenaar C 114
Wassenaar C 155
Wassenaar C 167
Wassenaar C 135
Wassenaar C 121
Wassenaar C 98
Wassenaar C 166
Wassenaar C 144
Wassenaar C 92
Wassenaar C 1032
Wassenaar C 159
Wassenaar C 82
Wassenaar C 1538
Wassenaar C 59
Wassenaar C 1552
Wassenaar C 171
Wassenaar C 1537
Wassenaar C 146
Wassenaar C 79
Wassenaar C 19
Wassenaar C 47
Wassenaar C 136
Wassenaar C 143
Wassenaar C 61
Wassenaar C 119
Wassenaar C 667
Wassenaar C 147
Wassenaar C 150
Wassenaar C 60
Wassenaar C 190
Wassenaar C 120
Wassenaar C 41
Wassenaar C 200
Wassenaar C 54
Wassenaar C 141
Wassenaar C 180
Wassenaar C 153
Wassenaar C 62
Wassenaar C 124
Wassenaar C 188
Wassenaar C 186
Wassenaar C 202
Wassenaar C 87
Wassenaar C 148
Wassenaar C 115
Wassenaar C 130
Wassenaar C 174
Wassenaar C 1549
Wassenaar C 139
Wassenaar C 196
Wassenaar C 90
Wassenaar C 165
Wassenaar C 1541
Bij Raaphorst 2, 2245 BA te Wassenaar

Omschrijving

Inleiding

HISTORISCHE PARKAANLEG in Landschappelijke stijl, behorend bij de buitenplaats Raaphorst, maakt tezamen met Ter Horst en Eikenhorst deel uit van de Horsten, een omvangrijk landgoed, dat rond het midden van de 19de eeuw zijn huidige omvang heeft gekregen. Nadat mr. A.P. Twent in 1770 de Paauw heeft gekocht, verwierf hij in 1783 de aan de overzijde van de Rijksstraatweg gelegen buitenplaats Raaphorst als overplaats. Hij was verantwoordelijk voor de grondverbeteringen en bebossing van de brede zanderijstrook langs de Rijksstraatweg met beuken, eiken, esdoorns, Italiaanse populieren, wilgen, iepen, dennen en abelen. Daarnaast hield hij zich bezig met het fokken van schapen en bouwde ondermeer een boerderij. Omstreeks 1800 liet Twent het huis De Paauw vergroten. Uit deze periode dateert ook de eerste Vroeg Landschappelijke aanleg op De Paauw en de als overtuin fungerende Raaphorst die wordt toegeschreven aan J.D. Zocher sr. Met gebruik van de bestaande zanderijvaarten ontstonden enkele kleine lobvormige waterpartijen. De open weide rondom de dienstwoning zorgde voor een visuele verbinding met de Paauw. Ook de kunstmatig opgeworpen bergen, nl. de Seringenberg (1792) en een (inmiddels verdwenen) tweede theekoepel in de zichtas van het huis, stammen uit deze tijd.

Nadat Z.K.H. Prins Frederik der Nederlanden in 1838 Ter Horst en De Paauw had verworven, volgden de buitenplaatsen Eikenhorst (1845), Backershagen (1846) en tenslotte Groot Haesebroek (1854). In 1852 nam prins Frederik de Duitse tuinarchitect C.E.A. Petzold (1815-1891) in dienst die tussen 1854 en 1858 aan de eenwording van de verschillende landgoederen werkte. Kenmerkend daarbij is de grootschalige aanleg in Landschapsstijl en de aanleg van de Umfahrungsweg langs de verschillende bezienswaardigheden en huizen in de verschillende parken. Hiertoe maakte hij gebruik van de bestaande historische structuren uit vroeger eeuwen en transformeerde hij de vroeg landschappelijke stijl van Zocher in een meer rijpe stijl. Zo vergrootte hij onder andere de reeds bestaande waterpartij in de noordhoek en verplaatste er enkele eilandjes. Zijn voorkeur voor bloeiende heesters blijkt onder meer uit de toepassing van rododendrons en het beplanten met seringen van een reeds bestaande heuvel.

Omschrijving

Landschapspark, oorspronkelijk fungerend als overtuin van De Paauw, waarbij de doorkijk ten westen van de dienstwoning, Rijksstraatweg 519, naar De Paauw een belangrijke rol speelt. Het vooral aan de zuidwestzijde geaccidenteerde terrein bestaat onder meer uit diverse boomgroepen en bossen met lobvormige randen, een grote waterpartij, diverse weiden, sloten en slingerende wandelpaden die zich langs de hele buitenplaats uitstrekken, afgewisseld door weilanden van de Raaphorstpolder. Door de bijzondere compositie van de onderdelen en de gevarieerde samenstelling van kleuren in de beplanting zijn in het park zichtassen met sterke perspectiefwerking gecreëerd. In het oostelijk deel is bij de weilanden en bossages de historische verkavelingsstructuur vrijwel geheel gehandhaafd. De Umfahrungsweg, die loopt via de bossages staat in verbinding met Ter Horst. Centraal element in de compositie van het park is de grote waterpartij en de ruime doorkijk richting het zuiden, die het karakter van een beekdal heeft, door het tot beek vergraven van een zanderijvaart. Het aan de zuidoever gelegen botenhuis biedt een panoramisch uitzicht op het schilderachtige silhouet, die de boompartijen rondom de met lobvormige uitstulpingen uitgevoerde waterpartij biedt. In de waterpartij liggen twee met bomen beplante eilandjes. De weide aan de oostoever biedt eveneens een wijds uitzicht over het water, en oorspronkelijk ook op de dienstwoning Rijksstraatweg 519. De open weide aan de westzijde vormt een verbinding met de doorkijk naar De Paauw en het beekdal, dat tevens een aftakking in zuidelijke richting heeft. Na een versmalling eindigt het beekdal in een tweede open gebied met aan de westrand een kunstmatig opgeworpen heuvel, de Seringenberg. Een door monumentale beuken geflankeerd pad leidt naar een koepel op de top van de met seringen beplante berg, die eveneens een panoramisch uitzicht biedt. Een brug aan de zuidrand over het beekje biedt een indrukwekkend vergezicht op het beekdal. Vanaf de Seringenberg loopt via een doorkijk in het bos een belangrijke zichtas richting Ter Horst. De huidige entree aan de Papeweg bevindt zich ten oosten van de oorspronkelijke en wordt gemarkeerd door een toegangshek. Waar daar dit nieuwe pad uitkomt op de verharde, oorspronkelijke entreeweg, bevindt zich een splitsing van wegen. Van hieruit is de oorspronkelijke entree herkenbaar als taxuslaan, die in zuidwestelijke richting geflankeerd wordt door diverse monumentale eikenbomen. De weg in westelijke richting, deels met klinkers en ijsselstenen verhard, is als slingerpad rondom de waterpartij onderdeel van de Umfahrungsweg en komt uit bij een punt, waar oorspronkelijk een oversteek was naar De Paauw. De route vanaf het kruispunt in oostelijke richting leidt via een recht pad langs de kasteelomgrachting, via een dienstwoning (Raephorst 1) naar een, eveneens verhard slingerend, wandelpad in zuidoostelijke richting door de bossen naar Ter Horst. Verder loopt een slingerpad langs de zuidoostrand van de waterpartij rondom het beekdal, via de Seringenberg. In het westelijk bosdeel lopen diverse onverharde paden, waarvan er één leidt naar een oversteek naar Backershagen. Het pad komt uit bij de Horstlaan, richting de aangrenzende buitenplaats Eikenhorst.

De beplanting stamt voor een groot deel nog uit de tijd van de aanleg, waarbij overwegend gebruik is gemaakt van loofbomen als diverse soorten eiken, beuken, afgewisseld met taxus, hulst en rododendron. Kenmerkend is de aanwezigheid van groepen naaldbomen, waarvan bekend is dat P.A. Twent actief is geweest met de aanplant daarvan. Op strategische punten staan verspreid kleine boomgroepen en solitairen (eik, beuk, linde en kastanje), waaronder enkele zeer oude bomen, zoals op de splitsing van wegen nabij de twee schuren.

Waardering

De historische parkaanleg van Raaphorst is van algemeen belang vanwege de cultuur- en tuinhistorische waarde als belangrijk voorbeeld van een in oorsprong oudere park- en tuinaanleg, welke in de negentiende eeuw is geïntegreerd in het omvangrijke landgoed van Z.K.H. prins Frederik der Nederlanden.

De historische park- en tuinaanleg van Raaphorst is van algemeen belang wegens de tuinhistorische waarde als zeer belangrijk onderdeel van een omvangrijk park in Landschapsstijl naar ontwerp van C.E.A. Petzold en maakt deel uit van de buitenplaats De Horsten. Hiervan is de parkaanleg in Landschapsstijl in hoofdlijnen goed bewaard gebleven met de voor het oeuvre van de tuinarchitect C.E.A. Petzold, karakteristieke elementen. Kenmerkend daarbij is de ruimtelijke opbouw met sterke perspectiefwerking in de compositie van de onderdelen, het bijzondere kleurgebruik van de lobvormige aangelegd beplanting, de rondwandelingen, waterpartijen en de sterke visuele relatie tussen de parkaanleg en het hoofdhuis. Doordat Petzold de oudere structuur heeft geïntegreerd in zijn parkaanleg is tevens de (17de en 18de -eeuwse) Formele en de (Laat-18de, Vroeg-19de-eeuwse) Vroeg Landschappelijke aanleg van J.D. Zocher sr en jr., in hoofdlijnen nog herkenbaar.

Het historische park Raaphorst neemt als onderdeel van de omvangrijke buitenplaats de Horsten, dat op zijn beurt één geheel vormt met onder meer De Paauw, Backershagen en Groot Haesebroek, een belangrijke plaats in binnen het oeuvre van C.E.A. Petzold die hier één totaalconcept in Landschapsstijl heeft weten te creëren met onder meer een Umfahrungsweg. In dit opzicht is tevens sprake van zeldzaamheidswaarde.

De landschappelijke hoofdstructuur is vrij gaaf en herkenbaar in hoofdvorm voor wat betreft de waterpartijen, open ruimten en beplanting.

Het park is van stedenbouwkundig en landschappelijk belang als onderdeel van De Horsten, die op hun beurt weer deel uitmaken van de landgoederenzone aan weerszijden van de Rijksstraatweg en die doorloopt tot aan de Veurseweg.

Het park heeft ensemblewaarde vanwege de ruimtelijke en functionele relatie met complexonderdelen op de Horsten.

Dit monument maakt onderdeel uit van complexnummer 525195. Hier vindt u meer informatie over het complex en de bijbehorende monumenten.

Overige gegevens

Oorspronkelijke functies

Hoofdfunctie Hoofdcategorie Subcategorie Functie Verbijzondering Toelichting
Ja Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen Historische aanleg

Bouwtypen

Hoofdcategorie Subcategorie Bouwtypen Toelichting
Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen

Bouwstijlen

Bouwstijl Zuiverheid Toelichting Rijksmonumentnummer
Landschapsstijl
stijlzuiver