Inleiding

Het noordwestelijk WOONBLOK A, complexonderdeel van het door K.P.C. de Bazel rond het Zaandammerplein in 1918-1923 ontworpen woningbouwcomplex, is het grootste van de vier woonblokken met 249 (deels samengevoegde) woningen en 1 winkel en heeft een L-vormige plattegrond met lichte knik. Het woonblok omvat een binnenterrein, eveneens L-vormig, de Polanenhof. Het binnenterrein is deels gemeenschappelijk en heeft deels privétuinen. Woonblok A kent van de vier woonbloken de meeste variatie op het standaard schema van de gevelindeling. De winkel bevindt zich op de hoek van de Koogstraat. Het niveauverschil tussen de hoger gelegen Spaardammerdijk en het lager gelegen plein wordt overbrugd door een dubbele trap in de Uitgeeststraat en één in de Polanenhof.

Omschrijving

Het woonblok heeft een gevel aan de Spaarndammerdijk die in het midden gekenmerkt wordt door een teruggezet, afgeschuind deel van de straatwand met centraal een rondafgesloten poort naar de Polanenhof. Boven en aan weerszijden van de poort bevinden zich steekkappen. Aan weerszijden van de poort komen twee trappenhuizen voor, volgens het standaard schema, geflankeerd door ronde vensters en drieledige kozijnen. De hoekrisalieten hebben twee trappenhuizen volgens schema met bovendien aan weerszijden twee vensterassen. Ook in de vier afgeschuinde hoeken bevindt zich een trappenhuis, met ronde en enkelvoudige vensters aan weerszijden. De puntige topgevels bevinden zich boven de drieledige vensters.

Halverwege de gevelwand van de Oostzaanstraat ter hoogte van een knik, is een geveldeel teruggezet. Centraal bevindt zich hier een poort met erboven, in een risalerend deel, drie bouwlagen met een drieledige venster onder een topgevel dat een rond venster insluit. Ter weerszijden van deze middenas komt een drieledig vensteras voor en daarnaast, in de afschuiningen, een trappenhuis met ronde vensters en op de hoeken een enkel raam. Links van het teruggezette geveldeel aan de Oostzaanstraat komen drie teruggelegen trappenhuizen onder topgevels voor met aan weerszijden een inpandig balkon. Alleen aan de buitenkanten van dit deel bevinden zich geen balkons maar drie vensterassen. Ter rechterzijde van het teruggezette geveldeel bevindt zich eenzelfde schema, met vier trappenhuizen, in het gevelvlak gelegen.

De korte gevel in de Koogstraat heeft een asymmetrisch schema met één trappenhuis geflankeerd door ronde vensters, balkons en drieledige kozijnen onder puntvormige topgevel. Links en rechts bovendien drie, respectievelijk vier, vensterassen waaronder een met ronde vensters. De gevel springt ten opzichte van de linker vensteras met enkelvoudige ramen en een deur, naar voren. In de breedte van de vooruitspringende gevel aan de Koogstraat bevindt zich een deur met bovenlicht onder een lessenaarsdak ter hoogte van de tweede bouwlaag. De hoek Koogstraat en Zaandammerplein bestaat uit een afgesneden hoek waarin een vensteras met enkelvoudig raam is geplaatst. De geknikte gevelwand aan het Zaandammerplein heeft in de westelijke wand vier trappenhuizen volgens schema met ronde vensters en balkons, twee trappenhuizen die een as met een poort flankeren - met aan weerszijden en op de risalerende verdiepingen drieledige vensters - en één trappenhuis in de afgeschuinde hoek met de noordelijke wand, eveneens geflankeerd door drieledige vensters. De noordelijke wand heeft zeven verdiepte trappenhuizen met balkons, dan wel drieledige vensters (op de hoeken), en één verdiepte as met een poort. De topgevels bevinden zich boven de balkons, boven de as van de poort of, in één geval, boven de drieledige vensters (helemaal links in de westelijke wand). Alle balkons hebben op de eerste verdieping een borstwering en daarboven een uitkragende bodem met balustrade. De afgeschuinde hoek Zaandammerplein/ Uitgeeststraat heeft één trappenhuis met aan weerszijden een rond en enkelvoudig venster. De korte gevel van de Uitgeeststraat heeft twee hoekrisalieten met twee vensterassen en een middengedeelte met één trappenhuis geflankeerd door ronde en drieledige vensters. Geheel rechts in de gevel, bij de trappen die leiden naar het hogere straatniveau van de Spaarndammerdijk, bevindt zich een kleine poort naar de Polanenhof. De gevelwanden aan de Polanenhof worden gekenmerkt door muurdammen met aan weerszijden een klein balkon en twee dubbele ramen. Aan weerszijden van de poorten liggen de balkons in een verdiepte sleuf. Op de begane grond, geaccentueerd door een rollaag, bevinden zich de bergingen, dan wel de tuindeuren naar de privétuinen.

Waardering

Het noordelijk woonblok (A) is van algemeen belang vanwege de stedenbouwkundige, sociaalhistorische en architectuurhistorische waarde als kenmerkend onderdeel van grootstedelijke arbeiderswoningbouw uit de jaren twintig van de twintigste eeuw, waarbij de straatwand, hof en hoekoplossingen een integraal onderdeel vormen van het stedenbouwkundig ontwerp, alsmede vanwege de typologische waarde en vanwege de ensemblewaarde. Het woonblok is van belang als onderdeel van het oeuvre van K.P.C. de Bazel en als kenmerkend onderdeel van het gemeentelijk 3500-woningenplan van de gemeente Amsterdam.