Omschrijving complexonderdeel 1

Inleiding

RK-KERKGEBOUW gewijd aan St. Adrianus met bijbehorende MUUR met HEILIG-HARTBEELD. De parochiekerk in een van de neogotiek afgeleide stijl, de "Rotterdamse gotiek", met brede spitsbogen is met bijbehorende pastorie en ommuring van het kerkplein in 1928 ontworpen door Jos. Margry (Josephus Cornelius Franciscus; 1888-1982); gebouwd 1930-1931 door aannemer Van Sambeek uit Haarlem. De architect heeft in zijn ontwerp een nieuw liturgisch uitgangspunt voor de kerkenbouw toegepast, waarbij onbelemmerd zicht op het hoofdaltaar een rol speelde.

De kerk werd gewijzigd in 1971, waarbij o.a. de authentieke teakhouten kerkbanken werden verbouwd tot lichtarmaturen. Opnieuw gewijzigd c.q. gerestaureerd in 1985 en 2001, waarbij veel van de eerdere, verstorende wijzigingen ongedaan zijn gemaakt. Kerkvloer en bankenplan dateren van de restauratie in 2001. Van het altaar naar ontwerp van Margry is sinds de jaren 1970 alleen de Calvariegroep van Van de Winkel (Den Haag) bewaard; in de altaarruimte staat thans een orgel, aangekocht in 1969. De stoep voor de entree is in het begin van de 21ste eeuw gewijzigd in een bordes met hellingbaan.

Omschrijving

Basilicaal KERKGEBOUW in schoon metselwerk van geelgrijze klinkers bestaande uit schip met zijbeuken (gangpaden) en priesterkoor met vijfhoekige apsis met kooromgang, geflankeerd door links de paramentenruimte en rechts de sacristie. Aan de voorzijde een forse, vierkante toren en portaal. Pannengedekte (zadel)daken. De voorgevel wordt bepaald door drie achter elkaar geplaatste vrij steile topgevels met trapmotief, waarachter respectievelijk portaal, orgelbalkon en schip. In de voorgevel bieden een centrale hoofdingang met openslaande deuren onder spitsboog met raam en met grote sluit- en ekstenen en secundaire ingangen aan weerszijden toegang tot portaal. Daarboven in de topgevel van het orgelbalkon een hoog en breed spitsboogvenster. Links de toren met verticale geleding in de eerste zone; daarboven galmgaten, geprofileerde horizontale lijst en rondom wijzerplaten waarnaast horizontale accenten op de hoeken; de zeer hoge torenspits, gedekt met leien en voorzien van smeedijzeren kruis, maakt ongeveer eenderde van de hoogte van de toren uit. Onder in de toren een spitsboogportaal met openslaande deuren. Alle deuren met zware lateien en grote duimgehengen met uitgesmede krullen. Voor de toren een hardstenen stoepje aan weerszijden geflankeerd door een gemetseld muurtje met natuurstenen afdekplaat. Links van de voorgevel van het ingangsportaal een iets langer gemetseld muurtje, waaraan de omvang van de voormalige stoep af te lezen is. Op het muurtje een gietijzeren lantaarn. Rechts sluit de pastorie (monumentnummer 529795) aan op de voorgevel van de kerk. Linker- en rechterzijgevel van de kerk in drie traveeën. Elke travee met een groot en breed spitsboogvenster onder een van drie aaneengeschakelde steekkappen; de daardoor ontstane ruimten vormen in het interieur de smalle zijbeuken. Richting koor smalle en hoge gekoppelde spitsboogvensters van paramentenruimte en sacristie. In de dakschilden van het schip kleine steekkappen. De achtergevel van het schip is een topgevel, waartegen het koor met drie gekoppelde spitsboogvensters in zowel de lichtbeuk als de kooromgang.

Het gehele interieur in schoon c.q. decoratief metselwerk van gele Friese steen met op hoeken en aan randen geglazuurde Friese steen, in de benedenzone marmeren lambriseringen, daartussen markante zwarte natuursteenbanden. Bij de ingangen een portaalruimte, daarachter de ruimte onder het orgelbalkon met drie gewelven en rechts aansluitend, aan de noordzijde, de doopkapel en doorgang naar doopkamer met kluis van Lips te Dordrecht, waarvan de deur afkomstig is van de voorgangerkerk van 1868. Boven het orgelbalkon het Caeciliaraam uit de bouwtijd. Breed middenschip en zeer smalle zijbeuken (gangpaden) gescheiden door korte achthoekige pijlers: vier vrijstaande en vier muurpijlers. Hoog en breed netgewelf in schoon metselwerk met decoratief gemetselde gewelfvlakken (elk gewelfvlak is een klein graatgewelf) en groen en geel geglazuurde Friese steen in de bogen en ribben, sluitstenen van tufsteen. Geboorte van de gewelven op geringe hoogte vanwege de korte pijlers. Spaarvelden onder brede spitsboogvensters in de zijgevels van de zijbeuken zijn voorzien van muurschilderingen (opdracht in 1931) met veertien kruiswegstaties van Gerrit (Gerard) van Geffen (geb. 1883), daaronder aansluitend marmeren lambrisering. Smalle gewelven in de drie traveeën van de zijbeuk. Smeedijzeren hek naar de Mariakapel onder in de toren. Achter de triomfboog de gewelfde apsis met glas-in-loodvensters in de lichtbeuk; kooromgang met glas-in-loodvensters. Alle andere ramen zijn eveneens voorzien van glas-in-lood, de oudste uitgevoerd door de firma Basart en Sloet uit Den Haag (o.a. apsis). De grote figuratieve ramen van deze firma in de zijmuren van de kerkruimte werden vervangen door andere ramen, waarvan thans twee naar ontwerp van de Benedictijn Jac. van der Mey, een Geboorteraam (1947) en een Verrijzenisraam (1943). Andere van Stokhof-De Jong uit 1950. In de sacristie bevinden zich authentieke eikenhouten credens- en paramentenkasten, een sacristiekluis van Martens, Doetinchem, uit de bouwtijd en glas-in-lood in art-deco-stijl. Klokken in de toren van de fa. Eysbouts, geplaatst in 1948. De hoge MUUR bestaande uit kruisverband metselwerk en natuurstenen dekplaten sluit het kerkplein aan de linkerzijde af. Ter hoogte van het midden van het kerkplein is de muur in art deco-vormen uitgewerkt tot een hoge spitsboognis op natuurstenen pijlers met een trapgeveltop. In analogie aan de entree van de toren en de pastorie wordt de nis geflankeerd door lage gemetselde muurtjes met natuurstenen dekplaten, in het midden een dito sokkel met daarop een HEILIG-HARTBEELD. Een dwarsgeplaatst muurgedeelte met hoge hekvleugels sluit aan tegen de hoek links voor van de kerk; links achter sluit de muur nogmaals (sinds een wijziging met hergebruik van het hekwerk) tegen de kerk.

Waardering

Het KERKGEBOUW van Sint Adrianus met MUUR en HEILIG-HARTBEELD is van algemeen belang vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde: - als onderdeel van het oeuvre van de architect Jos. Margry en als laatste van een serie kerken van de kerkenbouwers Margry; - door de grote overspanning van en de bijzondere uitvoering van het netgewelf in schoon metselwerk; - vanwege de zeer zorgvuldig vormgegeven architectuur en de architectonische samenhang tussen kerk en muur met beeld; - als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van het katholieke kerkgebouw in het interbellum; - als onderdeel van de oeuvres van de glaskunstenaar Jac. van der Mey en de schilder Van Geffen; - door het kerkhistorisch belang als voortzetting van de oude parochie van St. Adrianus; - als beeldbepalend gebouw en ensemble voor het centrum van Naaldwijk; - vanwege de ensemblewaarden tussen kerk met muur en beeld en de pastorie; - vanwege de situationele waarde door de ligging aan het plein.