Omschrijving

HOOFDGEBOUW met AANGEBOUWDE DIENSTWONING (Mariëndaal). Het hoofdgebouw van de buitenplaats Mariëndaal ligt in het westelijke deel van het landgoed, ten noorden van de spoorlijn Arnhem Utrecht, waar deze de Schelmseweg kruist.

Het hoofdhuis dateert in zijn huidige vorm uit 1857. Het bezit een nagenoeg rechthoekige plattegrond en is in baksteen opgetrokken. Het bestaat uit twee bouwlagen, een souterrain en wordt door een afgeplat schilddak waarop vier schoorstenen, belegd met Oud-Hollandse pannen, gedekt. Tegen de eindgevels bevindt zich links een éénlaagse uitbouw met een als balkon dienst doend plat dak. Rechts vlijt zich de éénlaagse dienstwoning met aangekapt schilddak tegen de zijgevel.

De symmetrisch ingedeelde voorgevel bevat zeven vensterassen en wordt horizontaal geleed door een hardstenen sokkelzone, een kunststenen cordonlijst en boven afgesloten door een gekorniste kroonlijst. Hoekpilasters met een fors uitgevoerde console uitgerust met een kop onder de daklijst, markeren de hoeken evenals in de licht risalerende middenas. Deze wordt benadrukt door de ingangspartij met hardstenen trap, de vleugeldeuren onder een bovenlicht en het balkon. Dit wordt gedragen door dubbele rijkversierde consoles. De overkapping van het balkon is voorzien van een gezaagde houten druppellijst. Een gootbord waarin in het midden een klok is opgenomen geeft een tweede licht risalerende gevelgedeelte aan dat drie vensterassen omvat. In de kroonlijst wordt door de alleen hier aanwezige consoles subtiel op deze ritmiek van de gevel gewezen. De vensters, met houten dorpel en strekse boog, zijn in de twee bouwlagen van persiennes voorzien. De vensters in het souterrain zijn licht getoogd en zijn van het type houten stolpraam.

De linker zijgevel wordt ter plaatse van de eerste bouwlaag in beslag genomen door de moderne aanbouw. De verdieping bevat vier vensterassen met drie vensters van het standaardtype. Gescheiden door een venster op de rechterhoek, komt hier een balkondeur voor.

De deels gestucte achtergevel wordt grotendeels in beslag genomen door de aanbouw. De ramen zijn van het type schuifraam 3x(1+1).

Tegen de rechter zijgevel van het hoofdhuis heeft zich ter plaatse van de begane grond de dienstwoning gevlijd. In verband hiermee is de verdieping blind uitgevoerd. De (witgestucte) dienstwoning onder een met gesmoorde Oudhollandse pan belegd dak waarin twee vernieuwde dakkapellen, heeft in het verlengde van de voorgevel van het hoofdhuis twee 3x(1+2)-ruits schuiframen. De voorgevel van de dienstwoning ligt evenwijdig aan de eindgevel van het hoofdhuis, bevat links drie schuiframen en rechts, aangepast aan het niveauverschil van de straat twee kleinere ramen 3x(1+1) ruitsverdeling.

De achtergevel met van de weg afgekeerde voordeur bezit een 3x(1+1)-ruits raam.

In het interieur van het hoofdhuis is het oorspronkelijke uurwerk (fa. I.F. Weule uit Bockenem) van de klok aan de voorgevel, daterend uit 1884, in tact gebleven.

Het hoofdhuis met aangebouwde dienstwoning, dat als gevolg van de strijd in de tweede wereldoorlog die volgde op de luchtlandingen bij Oosterbeek ernstig werd geschonden, kreeg in 1949 een nieuwe bestemming als kantoorruimte en laboratorium. In 1977 werd tijdens een ingrijpende restauratie het gehele binnenwerk gesloopt waarbij alleen de buitenmuren zijn blijven staan. Ter plaatse van de linker zijgevel, waar zich oorspronkelijk een serre bevond, is een moderne, éénlaagse uitbouw gerealiseerd. Aan de achterzijde van het hoofdhuis, verbonden middels een tussenlid, bevindt zich nieuwbouw ten behoeve van het laboratorium.

Nagenoeg alle vensters zijn met aluminiumkozijnen, voorzien van de oorspronkelijke T-raamindeling, ingevuld. In de voorgevel is het overdekte balkon boven de voordeur en de klok met gootbord gereconstrueerd.

Waardering

Het HOOFDGEBOUW met AANGEBOUWDE DIENSTWONING (Mariëndaal) als onderdeel van de historische buitenplaats 'Mariëndaal' is van algemeen belang:

- als voorbeeld van een in hoofdvorm bewaard gebleven vroeg 19de-eeuws woonhuis met een goed bewaard oorspronkelijk uurwerk uit 1884;

- als bijzondere uitdrukking van een ontwikkeling in de (bewonings)geschiedenis van de voormalige buitenplaats;

- van situationele waarde ten opzichte van de omringende onderdelen van de buitenplaats en vanwege de ligging in een kom temidden van het aan drie zijden omringende heuvelachtige terrein;

- als uitgangspunt en middelpunt van de parkaanleg van Mariëndaal;

- vanwege de ensemblewaarde in relatie met de overige onderdelen van de historische buitenplaats 'Mariëndaal'.