Onderdeel 1

Omschrijving

HOOFDGEBOUW (Oostermeer). In de as van de toegangsbrug staat op het voorplein het hoofdgebouw van Oostermeer. Het ontwerp van het huis, alsmede de uitvoering van het snijwerk worden toegeschreven aan Ignatius van Logteren, mogelijk in samenwerking met Jan van der Streng. De uitvoering van het hekwerk met monogram wordt toegeschreven aan de meester-smid Joseph Uljé. Opdrachtgever was Willem Bus in 1728. Huis Oostermeer is een rood bakstenen gebouw op rechthoekige grondslag, bestaande uit een souterrain, bel-etage, verdieping en kapverdieping onder een schilddak met gesmoorde pannen en forse schoorstenen op de nokeinden. Het rechter dakschild is voorzien van een dakkapel met meerruitsdraairaam. Aan de achterzijde bevindt zich een forse, iets inspringende, vijfhoekige uitbouw met dezelfde nokhoogte. Het pand is tot halverwege de zijgevels voorzien van een hardstenen plint, met rechthoekige spaarvelden ter hoogte van het souterrain. De gevels worden beëindigd door een forse kroonlijst, die aan de voorzijde ondersteund wordt door consoles en op de uiteinden gedecoreerd is met een vaas met festoenen. Het meerzijdige schilddak van de uitbouw aan de achterzijde is aangekapt aan het dak van het hoofdvolume en eveneens voorzien van een flinke schoorsteen op het nokeinde, de bedekking is hetzelfde. Het dakschild is voorzien van een dakkapel met meerruitsdraairaam. De voorgevel is drie traveeën breed en wordt geleed door pilasters. In de iets uitspringende middenrisaliet bevindt zich de toegangsdeur met decoratief bovenlicht, voorafgegaan door een hardstenen trap van acht treden, daarboven een meerruitsschuifvenster en ter hoogte van de kap een decoratieve houten opbouw met spiegelboogvormige bekroning en valraam met geometrische roedenverdeling. De toegangsdeur en het venster daarboven zijn gevat in een rijk gesneden hardstenen omlijsting in Lodewijk XIV-stijl. Ter weerszijden van de middenrisaliet op de bel-etage en de verdieping meerruitsvensters waaronder bijzonder decoratieve gesneden lambrequins, eveneens in Lodewijk XIV-stijl. Links en rechts van de trap, ter hoogte van het souterrain rechthoekige spaarvelden. Onder de pilasters is de plint voorzien van een gesneden paneel met verfijnd bloemmotief. In de zijgevels meerruitsschuifvensters op de bel-etage en de verdieping en meerruitsdraairamen ter hoogte van het souterrain. In één van de smalle stroken van de achtergevel, terzijde van de uitbouw, is een deur opgenomen die toegang geeft tot het souterrain. Van de uitbouw zijn de buitenste traveeën blind, de middelste zijn voorzien van meerruitsschuifvensters op de bel-étage en de verdieping en meerruitsdraairamen ter hoogte van het souterrain. De vensters in de middelste travee zijn gevat in een decoratieve hardstenen omlijsting met Lodewijk-XIV-motieven. Het middelste raam op de bel-etage is daarbij voorzien van een bijzonder verfijnd hekwerk met het vergulde en gekroonde monogram van de bouwheer Willem Bus, WB. Voor de vensters op de verdieping is een heel eenvoudig hekwerk aangebracht. De 12-ruits-ramen zijn na 1920 vervangen door 42-ruits-ramen (foto collectie RACM 1920).

De afwerking van het interieur is bijzonder rijk uitgevoerd en van hoge kwaliteit. Het ontwerp en de uitvoering worden op basis van verwantschap met, onder meer, Amsterdamse voorbeelden toegeschreven aan Ignatius (snijwerk) en Jan (stucwerk) van Logteren. Zowel de plattegrond als de afwerking zijn sinds de bouwtijd omstreeks 1728 nagenoeg ongewijzigd gebleven. Stuc- en snijwerk zijn uitgevoerd in Lodewijk XIV-stijl. Achter de voordeur ligt de gang, belegd met marmeren platen en aan de beide lange zijden voorzien van twee maal een rijk gesneden deur naar de beide zijkamers. Boven de deuren spaarvelden met voorstellingen in stuc, die de vier seizoenen verbeelden. Aan het korte uiteinde van de gang geeft een dubbele deur met identiek snijwerk toegang tot de brede tuinkamer aan de achterzijde. Boven deze deur een stucvoorstelling van een vaas met weelderig boeket op een fantasiepiëdestal. Het stucplafond is voorzien van band- en rolwerk, rozetten en acanthusblad. De linker voorkamer, de eetkamer, is geheel betimmerd. In de betimmering zijn geschilderde behangsels opgenomen met arcadische landschappen, waarin kleine gezelschappen figureren. De linker wand van het vertrek is voorzien van een eenvoudige marmeren schoorsteenmantel, bekroond door een spiegel in een rijk gesneden, vergulde lijst. Daarboven is een geschilderd schoorsteenstuk aangebracht dat twee herders met schapen in een arcadisch landschap voorstelt. In de achterwand is een open pronkkast met porseleinetagère, kraan en spoelbak opgenomen, voorzien van fraai snijwerk. Hiernaast een achter een deur verborgen voedsellift. Het plafond heeft een patroon van zwaar, decoratief lijstwerk. Vouwluiken voor de ramen. De betimmeringen en het snijwerk dateren uit de bouwtijd, de geschilderde behangsels en het schoorsteenstuk zijn van latere datum, waarschijnlijk tweede helft 18de eeuw. De rechter voorkamer is eveneens geheel betimmerd. De wanden zijn bespannen met zeldzaam ornamenteel linnen behangsel uit de eerste helft van de 18de eeuw in een in hoofdzaak groen met beige kleurstelling. Tegen de rechter wand bevindt zich een eenvoudige marmeren schoorsteenmantel met daarboven een rechthoekige spiegel en een geschilderd schoorsteenstuk met weelderig bloemstuk. Het plafond heeft een patroon van zwaar, decoratief lijstwerk. Vouwluiken voor de ramen. De achthoekige zaal aan het einde van de gang is voorzien van een gesneden lambrisering en verder geheel gestuukt. De drie wandvlakken aan de tuinzijde zijn voorzien van meerruitsschuifvensters. Tegen de linker zijwand bevindt zich een eenvoudige marmeren schoorsteenmantel met daarboven een verzilverde spiegel, bekroond door een gestuukte voorstelling met twee putti. Tegen de rechter zijwand is eenzelfde spiegel aangebracht met een gestuukte voorstelling met putti erboven. De putti vertegenwoordigen de Vier Jaargetijden. In de schuine wandvlakken links en rechts van de achterwand zijn kasten opgenomen, die worden afgesloten door middel van een meerruitsschuifvenster. Boven de toegangsdeuren bevindt zich een stucvoorstelling, die twee putti verbeeldt met een karnton, daaronder de tekst MOVENDO. De wandvlakken worden afgesloten door een verfijnd uitgevoerde, gestuukte kooflijst, versierd met acanthusbladeren. Het plafond is gedecoreerd met een voorstelling in stuc van Diana en Bacchus. Deze voorstelling wordt omlijst door barok lijstwerk en bladmotieven. De centrale gang buigt voor de tuinzaal naar rechts, waar een trap toegang geeft tot de verdiepingen en het souterrain. In het souterrain bevindt zich onder de tuinzaal de keuken, die vrijwel geheel in oorspronkelijke staat verkeert. Dit deel van het huis is betrekkelijk laag en heeft een enkelvoudige balklaag. Ook hier de toegang voor het personeel.

Waardering

Het HOOFDGEBOUW (Oostermeer) is van algemeen belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege de bouw- en ontwikkelingsgeschiedenis, die representatief is voor veel 18de eeuwse patricierswoningen;

- vanwege de gaaf bewaarde architectonische vormgeving en de hoge kwaliteit van het ontwerp van zowel het interieur als het exterieur, dat wordt toegeschreven aan Ignatius en Jan van Logteren en als gesamtkunstwerk van uitzonderlijk hoge waarde is;

- vanwege de gaaf bewaarde plattegrond en indeling, daterend uit de bouwtijd;

- vanwege de gaaf bewaarde en kwalitatief hoge interieurafwerkingen uit de bouwtijd (ca. 1728) en uit latere stijlfasen;

- vanwege het zeldzame, vroeg 18de eeuwse, ornamentele behang in de rechter voorkamer;

- vanwege de kenmerkende ligging binnen de oorspronkelijk vroeg-18de eeuwse, formele parkaanleg;

- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.