Inleiding

ZENDGEBOUW (D) met KOELVIJVER gebouwd in 1930 in een zakelijk expressionistische bouwstijl als laatste van drie identieke zendgebouwen aan de verlengde Turfbergweg te Radio Kootwijk in opdracht van de rijksgebouwendienst te 's Gravenhage. Zendgebouw D heeft tot omstreeks 1970 zorg gedragen voor de radiografische verbinding met onder meer Suriname, de Antillen, Noord- en Zuid Amerika en enkele Europese landen.

Het hoofdvolume van het zendgebouw was bedoeld voor de opstelling van acht door de PTT ontwikkelde kortegolf telegrafiezenders voorzien van watergekoelde zendlampen. De aanbouwen van het zendgebouw waren bestemd voor aanverwante voorzieningen als kantoor, keuken, toilet. De koelvijver was bestemd voor het koelen van de zendlampen.

Aan weerszijden van de verharde verlengde Turfbergweg liggen drie zendgebouwen. Gebouw C aan het begin van de verharde verlengde Turfbergweg aan de linkerzijde, gebouw D halverwege aan de rechterzijde en gebouw E aan het einde van de verharding aan de linkerzijde. Tegelijkertijd met de bouw van de zendgebouwen is de verlengde Turfbergweg bestraat met klinkers met aan de rechterzijde van de bestrating een smalspoor verlicht door middel van lantaarns. Het smalspoor is verwijderd, de beklinkerde weg is geasfalteerd, het onderstel van de lantaarns zijn her en der nog aanwezig.

De drie zendgebouwen zijn identiek gesitueerd, op enige afstand van, haaks op de verharde verlengde Turfbergweg. Vanaf de Turfbergweg loopt een pad voorlangs naar de centraal geplaatste entree in de voorgevel. Tegenover de entree, aan de andere zijde van het pad, bevindt zich de betonnen koelvijver. De gebouwen zijn bewust op enige afstand van elkaar gesitueerd vanwege de benodigde houten masten met gordijnantennes. Alle antennemasten zijn verdwenen.

Omschrijving

Het gebouw is symmetrisch van opzet en bestaat uit een langgerekt, één laags hoofdvolume met daar tegen aan iets lagere aanbouwen zijnde een entreevolume aan de voorzijde en drie volumes aan de achterzijde. De symmetrie as bevindt zich ter plaatse van de entree haaks op de nok van het gebouw. De gevels zijn opgetrokken in halfsteens verband bestaande uit een trasraam van roodbruine baksteen waarboven een risalerend geveldeel in geelbruine baksteen. In de gevel bevinden zich gietijzeren ventilatieroosters. Alle daken zijn momenteel voorzien van niet oorspronkelijke bitumen. Het regenwater uit de hemelwaterafvoeren wordt opgevangen op betonnen voeten met een gootprofiel.

De gevels van het HOOFDVOLUME worden afgesloten door een flauw hellend zadeldak met groot overstek. De gevelopeningen zijn regelmatig verdeeld met in de voorgevel, aan weerszijden van de entree, elf boven- en onderramen van elkaar gescheiden door een doorgetrokken betonnen latei. Uiterlijk links en rechts een hooggeplaatst raam waaronder een houten bloembak. In de linker - en rechter zijgevel bevindt zich een centraal geplaatste houten roldeur waarboven een bovenlicht. Tegen de achtergevel bevinden zich drie aparte bouwvolumes. Het interieur is grotendeels in oorspronkelijke staat bewaard gebleven zowel wat betreft de structuur als de afwerking zoals vloeren, deuren en kasten.

De gevels van het ENTREEVOLUME worden afgesloten door een plat dak met groot overstek. Centraal in de voorgevel een dubbele houten glasdeur bestaande uit een gesloten onderpaneel en een glazen bovenpaneel waaruit de roedenverdeling verdwenen is. Voor de deur een betegeld bordes bestaande uit rode vierkante tegels (10cmx10cm) met een zwarte rand, aan weerszijden afgesloten met een gemetselde rechthoekige bloembak. In de zijgevels twee liggende ramen onder de dakrand. In het interieur is de oorspronkelijke structuur en de afwerking nog aanwezig. De structuur bestaat uit een middengang met aan weerszijden een ruimte: De linkerruimte bestemd voor garderobe, in de rechterruimte een wastafel en een toiletruimte. De oorspronkelijke tochtdeuren, toiletdeur en de vloerafwerking zijn bewaard gebleven.

De gevels van het MIDDENVOLUME centraal tegen de achtergevel, worden afgesloten door een driezijdig flauw hellend schilddak. Centraal in de voorgevel bevindt zich een brede stalen deur. In de linker zijgevel bevinden zich vijf vierkante vensters onder de dakrand, die herhaald worden in het rechter bouwvolume. In de rechter zijgevel bevinden zich drie identieke vensters met tussen het tweede en het derde venster een dubbele houten deur. Het interieur van deze ruimte is grotendeels oorspronkelijk met onder meer oorspronkelijke deuren met omlijsting.

De gevels van het RECHTER- EN HET LINKER BOUWVOLUME tegen de achtergevel worden afgesloten door een driezijdig flauw hellend schilddak. De beide volumes kenmerken zich door een vensterpartij op de buitenste hoek van het volume bestaande uit vier kleine onder- en grotere bovenramen gesitueerd tussen het trasraam en de dakrand. In aansluiting op het middenvolume bevinden zich rechts in de gevel drie vierkante vensters onder de dakrand. Het rechter volume wijkt af van het linkervolume als gevolg van een deuropening voorzien van een niet oorspronkelijke deur tussen vensters en de vensterpartij. Het interieur is grotendeels nog oorspronkelijk bestaande uit een hoofd- en een nevenruimte met onder meer een bergkast, een kelder en een keukeninrichting. De deuren en ramen zijn inclusief omlijstingen nog aanwezig. Op de vloeren liggen grijze, vierkante linoleum tegels.

Tegenover de entree van het zendgebouw een betonnen steektrap met aan weerszijden keerwanden die leidt naar een betonnen KOELVIJVER. Aan de overzijde van de vijver twee betonnen verhogingen. De vijver wordt verdeeld in twee rechthoeken middels een middenwand.

Waardering

ZENDGEBOUW (D) met KOELVIJVER is van algemeen belang vanwege:

- De architectuurhistorische waarde vanwege het zakelijk expressionistische ontwerp dat zich kenmerkt door een horizontale geleding, groot overstek, flauw hellend dak, expressief baksteengebruik, de symmetrische opzet en de vormgeving van diverse details waaronder de hijsbalk, deur- en raamomlijstingen in het interieur.

- De architectuurhistorische waarde vanwege het zorgvuldig materiaalgebruik en detaillering van onder meer de baksteen, hout, tegels, beton en staal.

- De architectuurhistorische waarde vanwege de oorspronkelijke structuur en afwerkingen in het interieur.

- De architectuurhistorische waarde vanwege de gaafheid van het ontwerp uit 1929.

- De ensemble waarde vanwege de eenheid in ontwerp van drie identieke zendgebouwen met koelvijver

- De ensemblewaarde vanwege het gebruik tussen het zendgebouw en de koelvijver.

- De stedenbouwkundige waarde vanwege de identieke situering van de korte golf zendgebouwen ten opzichte van de verlengde Turfbergweg op enige afstand van elkaar vanwege de situering van de antennemasten.

- De cultuurhistorische waarde vanwege het gebruik van het zendgebouw dat tot uiting komt in de plattegrond van het ongedeelde hoofdvolume waartegen een centraal entreevolume, kantoor (rechter zijvolume tegen achtergevel), keuken (linker zijvolume tegen achtergevel) en transformatorruimte (midden volume tegen achtergevel).

- De cultuurhistorische waarde als belangrijke uitdrukking van de radiotelegrafische ontwikkeling en een schakel in de typologische ontwikkeling van zendgebouwen in het algemeen en op radio kootwijk in het bijzonder.