Cluster 40.

Inleiding

FORTWACHTERSWONING, als militaire dienswoning aan de zuidwestzijde van het fort. Omdat de meeste forten en andere (buiten de bebouwde kom gelegen) verdedigingswerken - wanneer er geen sprake was van mobilisatie of oefeningen - geen bezetting met militair personeel hadden, was er in veel gevallen een aparte woning of andersoortig onderkomen voor een beheerder of wachter. Soms had een dergelijk(e) woning of onderkomen tevens een andere functie, zoals die van sluis- en of brugwachterswoning. In de toegepaste architectuur bestaat mede hierdoor geen uniformiteit; het gebruikte bouwmateriaal varieert, maar is gewoonlijk baksteen of hout. Ook voor wat betreft de locatie van een wachterwoning zijn geen duidelijke standaarden; sommige fortwachterswoningen liggen binnen de fortgracht, andere daarbuiten - soms zelfs op enige afstand van het fort. De fortwachterswoning van het Fort bij Rijnauwen ligt aan de zuidwestzijde van het fort, buiten de gracht.

Omschrijving

FORTWACHTERSWONING van het Fort bij Rijnauwen, gelegen aan de zuidwestzijde van het fort en daterend uit de bouwtijd van het fort. De bakstenen woning is een eenlaags bouwwerk op rechthoekige plattegrond met grijze plint, gedekt door een met pannen gedekt zadeldak met witte windveren en met achteraan de nok één gemetselde schoorsteen. De zuidelijke kopse gevel is voorzien van met gele baksteen geaccentueerde lisenen en klimmend fries. Verder twee door roeden verdeelde schuiframen in getoogde vensters op de begane grond en één kleiner exemplaar in de topgevel, alle drie voorzien van gele decoratie in de toog. Onder het venster op de verdieping in gele baksteen de letter W. Vensteropeningen op de begane grond voorzien van luiken, groen met zandlopermotief in rood en wit. Er zijn een koekoek en een Veluxraam in oostelijk dakvlak aangebracht. Aan oostelijke zijgevel een houten aanbouwtje.

Waardering

De FORTWACHTERSWONING van het Fort bij Rijnauwen is van algemeen belang vanwege:

* Cultuurhistorische waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zoals deze is ontworpen door C.R.T. Kraijenhoff en in eerste aanleg vanaf 1815 door hem, Jan Blanken en majoor-ingenieur Willem Offerhaus is gerealiseerd en daarna door anderen gedurende ongeveer 125 jaar is versterkt en verbeterd.

* Krijgshistorische waarden als onderdeel van een aaneengesloten militaire verdedigingslinie tussen de voormalige Zuiderzee en de Biesbosch. Deze bestond hoofdzakelijk uit een samenhangend systeem van inundatievelden en bijbehorende inundatiemiddelen en van schootsvelden. Dit systeem werd aangevuld met diverse, uit verschillende perioden daterende typen gebouwde of aangelegde (verdedigings)werken die dienden tot of bijdroegen aan afsluiting van niet te inunderen terreinen of andere accessen.

* Architectuurhistorische waarden, in het bijzonder als uiting van een aan de militair-strategische bouwkunde gerelateerde bebouwing, die gebaseerd is op: - het systeem van inundatie en accesverdediging (19de eeuw) en - indirect op de wedloop met de zich versterkende offensieve middelen (19de eeuw).

Het betreft hier een onderdeel van omstreeks 1870, namelijk een buiten de fortgracht gelegen dienstwoning als onderkomen van de fortwachter.

* Ensemblewaarde en situationele waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tevens vanwege de functionele en fysieke samenhang met de overige onderdelen van het complex.

* Het onderdeel is representatief omdat het een voorbeeld is van een bij een verdedigingswerk ingerichte dienstwoning.

* Het onderdeel is tamelijk gaaf bewaard omdat hoofdvorm en bouwkundige detaillering, alsmede diverse onderdelen intact zijn gebleven.