Cluster 20. Bomvrij wachthuis (gebouw A).

NIEUWE HOLLANDSE WATERLINIE

Inleiding

BOMVRIJE KAZERNE (GEBOUW A), die in tweede bouwfase is ontstaan door aanpassing en uitbreiding van het eerder tot stand gekomen wachtgebouw A. Een kazerne is een verblijfsgebouw voor soldaten en hun uitrusting. Het waren de Fransen die eind 18de, begin 19de eeuw het stelsel invoerden, soldaten in kazernes te legeren; kazernes zijn vanaf die tijd deel gaan uitmaken van forten, maar hiernaast zijn er ook vele als afzonderlijke bouwwerken binnen of buiten de bebouwde kommen (steden) tot stand gekomen. De binnen de 19de-eeuwse forten en andere werken gesitueerde kazernegebouwen waren gewoonlijk als bomvrije onderkomens geconstrueerd, dat wil zeggen dat ze bestand dienden te zijn tegen vijandelijk vuur. Als bouwmateriaal werd aanvankelijk metersdik metselwerk en later (gewapend) beton toegepast, terwijl als dekking van het dak en de frontzijde(n) bovendien een aanaarding plaatsvond. De niet binnen forten of andere werken gelegen kazernes waren al dan niet speciaal voor die bestemming opgerichte en ingerichte gebouwen met accommodatie voor de (permanente) legering van militairen, vaak ook voorzien van andere militaire faciliteiten, zoals exercitieterreinen. Het kazernegebouw van het Fort bij Tienhoven ligt centraal op het fort en behoorde tot de met aarde gedekte bomvrije gebouwen, maar sinds de ontmanteling van het fort in en na de Tweede Wereldoorlog is het, in gedekte vorm aan verwildering overgegeven en maakt het deel uit van het natuurgebied op en rond het fort en dient het als biotoop voor flora en fauna.

Omschrijving

BOMVRIJE KAZERNE (GEBOUW A)

De in grauwe baksteen opgetrokken, gedeeltelijk bepleisterde BOMVRIJE KAZERNE (GEBOUW A) uit 1880 (inscriptie), als uitbreiding en modernisering van een wachthuis uit 1848-1850, is gelegen in het midden van het fort. Het bouwwerk bestaat uit een in hoofdzaak rechthoekig volume met aan de westzuidwestzijde (keelzijde) vooruitstekende bouwmassa's die een bescheiden voorplaats omgeven. Het bouwwerk is bij de uitbreiding aan weerszijden van de bestaande hoofdmassa uitgebreid, terwijl de gevels verder zijn doorgetrokken als keermuur. De gevels bevatten (segment)boogvormig afgesloten, grote en kleine openingen, deels dichtgezet. Het metselwerk ter plaatse van de voorplaats vertoont grote bogen. De voorgevel bevat een inscriptie met het opschrift `T(I)ENHOVEN'. Er zijn grote rechte muurankers toegepast. Aan de oostnoordoostzijde (frontzijde) bevindt zich een risalerende partij met flinke breedte, zichtbaar geworden als gevolg van het ontbreken van de aarddekking, en van oorsprong deel uitmakend van het wachthuis van 1848-1850.

Waardering

De BOMVRIJE KAZERNE (GEBOUW A) van het Fort bij Tienhoven is van algemeen belang vanwege:

* Cultuurhistorische waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zoals deze is ontworpen door C.R.T. Kraijenhoff en in eerste aanleg vanaf 1815 door hem, Jan Blanken en majoor-ingenieur Willem Offerhaus is gerealiseerd en daarna door anderen gedurende ongeveer 125 jaar is versterkt en verbeterd.

* Architectuurhistorische waarden, in het bijzonder als uiting van de militair-strategische bouwkunde, die gebaseerd is op: a. het systeem van inundatie en accesverdediging (19de eeuw), b. de wedloop met de zich versterkende offensieve middelen (19de eeuw).

Het betreft hier een onderdeel van omstreeks 1848-1850, uitgebreid in 1880, als voorbeeld van een bakstenen, bomvrij kazernegebouw.

* Ensemblewaarde en situationele waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tevens vanwege de functionele en fysieke samenhang met de overige onderdelen van het complex.

* Het onderdeel is representatief (karakteristiek) en relatief zeldzaam omdat het in verschijningsvorm de kenmerken vertoont die het toenmalige defensieve doel onderstrepen en de fysieke ontwikkeling van verdedigbaar wachthuis naar kazernegebouw laat zien.

* Het onderdeel is matig bewaard omdat het bouwwerk in technische zin in slechte toestand verkeert, maar in hoofdvorm nog steeds de functies en de bijzondere ontwikkeling ervan laat zien, dit laatste in het bijzonder dankzij het ontbreken van de aarden dekking.