Registergegevens

Monumentgegevens

Monumentnummer
531547
Complexnummer
508460 - Rijkswerf Willemsoord
Inschrijving register
Kadaster deel/nr
82663/71
Internationaal kenteken
Nee
Kadastrale aanduiding
Den Helder D 6277
Den Helder D 6278
Den Helder D 6300
Den Helder D 6301
Den Helder D 6302
Den Helder D 6331
Den Helder D 6329
Den Helder D 6330
Den Helder D 6328
Den Helder D 6332
Den Helder D 6324
Den Helder D 6327
Den Helder D 6326
Den Helder D 6323
Den Helder D 6325
Den Helder D 5844
Den Helder D 5532
Den Helder D 5841
Den Helder D 5842
Den Helder D 5530
Den Helder D 5840
Den Helder D 5879
Den Helder D 5880
Den Helder D 5987
Den Helder, Willemsoord, Weststraat

Omschrijving

Inleiding

De historische ontwikkeling van de TERREINAANLEG/TERREININRICHTING van Rijkswerf Willemsoord wordt beschreven in de bijbehorende complexomschrijving (complexnummer 508460).

De nummering van de verschillende gebouwen (gebouw 1, 3, 29, enzovoort) komt alleen in de redengevende omschrijvingen per beschermd onderdeel voor en komt overeen met de nummering zoals in de jaren '50 van deze eeuw aan de verschillende gebouwen gegeven door de bouwkundige dienst van Rijkswerf Willemsoord. Onder deze nummers zijn de gebouwen plaatselijk bekend.

Omschrijving

Het beschermde terrein betreft de in het noordoosten van de gemeente Den Helder gelegen (oude) Rijkswerf Willemsoord, met bijbehorende watergangen. De Rijkswerf, officieel geheten Maritiem Etablissement Willemsoord, is gesitueerd tussen het Marsdiep (in het noorden), het Nieuwe Diep (in het oosten) de Zuidstraat (in het zuiden) en de Weststraat en het Molenplein (in het westen).

De begrenzing van de TERREINAANLEG/TERREININRICHTING van het complex "Rijkswerf Willemsoord" berust op de historisch functionele samenhang. De begrenzing van de beschermde aanleg loopt in het noordwesten, westen en zuidwesten over (tot en met) de buitengrachtboorden van het Afsluitingskanaal, in het zuidoosten tot en met de buitenboorden van de Maritieme Binnenhaven, in het oosten en noordoosten volgt de grens de kadastrale eigendomsgrenzen van het zuidoostelijke compartiment en het noordoostelijke compartiment voor zover in gebruik bij de Marine. Derhalve vallen de vier compartimenten, de dokken, dokkanaal, Afsluitingskanaal en Maritieme Binnenhaven binnen de begrenzing van de bescherming van de aanleg.

Rijkswerf Willemsoord is aangelegd op een noord-zuid gericht rechthoekig grondplan met een inham in de oostzijde. In deze inham wordt via een zeedoksluis de verbinding tot stand gebracht tussen het Nieuwe Diep en het natte dok. Het natte dok (monumentnummer 508472) met een rechthoekig noord-zuid gericht grondplan vormt de kern van het Rijkswerfterrein. Om het natte dok heen bevinden zich als het ware vier compartimenten: een noordoostelijk, een zuidoostelijk, een zuidwestelijk en een noordwestelijk gelegen compartiment, waarbij de scheidingen tussen de compartimenten worden gevormd door: de as waarop het huidige Marinemuseum (monumentnummer 508470) ligt (noorden), de zeedoksluis (oosten), dokkanaal Boerenverdriet (zuiden), en het oude dok (westen).

Het noordoostelijk van het natte dok (monumentnummer 508472) gelegen compartiment (thans in gebruik bij de marine) herbergt onder andere het Directiegebouw (monumentnummer 508480), het hoofdgebouw van het Koninklijk Instituut voor de Marine (monumentnummer 508461) en het Lesgebouw voor Adelborsten (monumentnummer 508462).

De twee westelijke compartimenten bevatten de oudste gebouwen en structuren van de werf: de twee droogdokken (monumentnummer 508471 en monumentnummer 508463), het stoommachinegebouw (monumentnummer 508466), de vier langgerekte werkplaatsen langs de westrand (monumentnummers 508473, 508475, 508476 en 508467), de kanonneerbootkappen aan de noordkant (monumentnummer 508465) en de mastenloods aan de zuidkant (monumentnummer 508464). De toegangspijlers (monumentnummer 508478) staan bij de westelijke hoofdingang. Daarnaast zijn op de westelijke compartimenten in recenter tijden onder andere gebouwd: de woning voor de officier van politie (monumentnummer 508474), de berging voor de brandspuit (monumentnummer 508477), het schaftlokaal voor dokwerkers (monumentnummer 508479), de ketelmakerij (monumentnummer 508468) en de scheepsmakerswerkplaats (monumentnummer 508469).

Aan de zuidzijde van het natte dok vormde het dokkanaal Boerenverdriet (de sluisdeuren zijn inmiddels vastgelast) de verbinding tussen het natte dok enerzijds en de Maritieme Binnenhaven en Afsluitingskanaal anderzijds. Het Afsluitingskanaal vormt behalve aan de zuidzijde, ook aan de west- en gedeeltelijk aan de noordzijde de begrenzing van het Rijkswerfterrein.

Op het werfterrein bevinden zich vier kraanbanen. Het betreft de volgende objecten: de kraanbaan langs de zuidzijde van het oude dok met torenkraan van geklonken staal uit 1951-1952 (1); de kraanbaan langs de zuidoostzijde van het nieuwe dok met torenkraan van gelast staal uit 1940 en grondig verbouwd in 1957. Laatstgenoemde is rond 2004 op het werfterrein geplaatst ter vervanging van een soortgelijk exemplaar dat hier vanaf 1953 stond (2); de kraanbaan langs de westzijde van het natte dok (3); en de kraanbaan langs ten noorden van het natte dok aangelegd in 1968 (4). Hoewel deze kranen en kraanbanen niet dateren uit de 19de-eeuwse bouwperioden van de betreffende dokken, is hier sprake van een functionele samenhang die behouden zou moeten blijven.

Op de kaden van het Rijkswerfterrein staan vele bolders van verschillende grootte en soort, die eveneens onder de bescherming vallen. Enkele bolders zijn hergebruikte kanonslopen die met de loop in de grond zijn verankerd, bijvoorbeeld de bolder op de lengte-as van het nieuwe dok.

Waardering

De TERREINAANLEG/TERREININRICHTING van Rijkswerf Willemsoord is van algemeen belang uit maritiem-historisch en architectuurhistorisch oogpunt, als functionele en inhoudelijke schakel tussen de verschillende tot het complex behorende onderdelen (waaronder gebouwen, structuren en overige objecten).

Daarnaast is de terreininrichting van belang, in samenhang met de verschillende op het terrein aanwezige structuren en bouwwerken, als belangrijk onderdeel van het oeuvre van Jan Blanken Jansz.

Op detailniveau hebben de onderdelen in het werfterrein (zoals sluis en bolders) historisch-waterbouwkundige waarde, cultuurhistorische waarde en ouderdomswaarde.

Dit monument maakt onderdeel uit van complexnummer 508460. Hier vindt u meer informatie over het complex en de bijbehorende monumenten.

Overige gegevens

Oorspronkelijke functies

Hoofdfunctie Hoofdcategorie Subcategorie Functie Verbijzondering Toelichting
Ja Weg- en waterbouwkundige werken Waterweg, werf en haven

Bouwtypen

Hoofdcategorie Subcategorie Bouwtypen Toelichting
Weg- en waterbouwkundige werken Waterweg, werf en haven Terreinaanleg

Bouwstijlen

Bouwstijl Zuiverheid Toelichting Rijksmonumentnummer
n.v.t.
niet van toepassing