Cluster 47. Betonblok van Tankversperring.

NIEUWE HOLLANDSE WATERLINIE

Inleiding

BETONBLOK VAN TANKVERSPERRING bij Lunet IV, als overblijfsel van een kort voor de Tweede Wereldoorlog op en in het Houtensepad aangebrachte hindernis voor (gepantserde) voertuigen. Het opwerpen van hindernissen om het oprukken van vijandelijke troepen te belemmeren of te vertragen kent een lange historie. Belangrijke kunstmatige hindernissen waren van oudsher onder meer grachten, waterlinies, omgehakte bomen en onklaar gemaakte bruggen. Met de opkomst van mechanische (zoals de stoomtrein) en gemotoriseerde (pantservoertuigen en tank) verkeersmiddelen is nog zwaarder materieel ingezet, waaronder de stalen en (gewapend) betonnen versperring. Eén van de vanaf het midden van de jaren '30 toegepaste systemen bestond uit schuin rechtop geplaatste en gepunte, stalen (H-)profielbalken, die niet alleen de doorgang voor zulke verkeersmiddelen beletten, maar die daaraan ook zware schade konden toebrengen. Dergelijke hindernissen waren samengesteld uit één (Type I) of twee rijen (Type II) balken. Tankhindernissen waren meestal opgebouwd uit samenhangende stelsels van barrières, waarin behalve water (bv. antitankgrachten of inundaties) ook betonnen en stalen constructies (de tankversperringen) de voortgang vertraagden. Bij vertraging konden aanvallers gemakkelijker onder vuur worden genomen. Het Nederlandse leger maakte aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog in de Nieuwe Hollandse Waterlinie onder meer gebruik van antitankgrachten en betonblokken met stalen profielbalken. Het aantal aangelegde tankversperringen in de Nieuwe Hollandse Waterlinie is niet bekend; rond het jaar 2000 waren er nog ongeveer 10 herkenbaar aanwezig, waarvan 1 compleet. Intussen zijn er diverse andere opnieuw (enigszins) herkenbaar (gemaakt). De versperring in het Houtensepad is deels zichtbaar in de berm, maar ook ten dele onzichtbaar onder het plaveisel. De weg ligt nu als fietspad aan de rand van een woonwijk.

Omschrijving

BETONBLOK VAN TANKVERSPERRING, type II, gelegen bij Lunet IV en gebouwd naar een in hoofdlijnen gestandaardiseerd ontwerp. Het meer dan een halve meter dikke, zware betonblok dat de basis vormt, heeft een passagebreedte van 7.00 m en sloot het toen aan watergangen grenzende Houtensepad over de volle breedte af. In het versperringsblok bevonden zich oorspronkelijk twee rijen kokers waarin gepunte, stalen balken met I-profielen geplaatst konden worden, die in operationele toestand verankerd konden worden en dan schuin in aanvalsrichting wezen. In vredestijd waren de kokers afgesloten door middel van rechthoekige, gietijzeren deksels. De versperring is grotendeels onder het asfalt van het huidige fietspad weggewerkt.

Waardering

Het BETONBLOK VAN TANKVERSPERRING is van algemeen belang vanwege:

* Cultuurhistorische waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zoals deze is ontworpen door C.R.T. Kraijenhoff en in eerste aanleg vanaf 1815 door hem, Jan Blanken en majoor-ingenieur Willem Offerhaus is gerealiseerd en daarna door anderen gedurende ongeveer 125 jaar versterkt en verbeterd.

* Architectuurhistorische waarden, in het bijzonder als uiting van de militair-strategische bouwkunde, die gebaseerd is op: a. het systeem van inundatie en accesverdediging (19de en 20ste eeuw), b. de wedloop met de zich versterkende offensieve middelen (19de en 20ste eeuw), c. het systeem van 'levende' veldversterking in de diepte (20ste eeuw).

Het betreft hier een onderdeel uit de periode 1935-1940 dat een voorbeeld is van een rest van een speciaal ter verdediging tegen aanvalswagens en / of tanks aangelegde, gewapend betonnen, gietijzeren en stalen versperring.

* Ensemblewaarde en situationele waarden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tevens vanwege de functionele en fysieke samenhang met de overige onderdelen van het complex.

* Het onderdeel is weinig herkenbaar bewaard gebleven - en hierdoor onbekend qua gaafheid - omdat het zich grotendeels onzichtbaar onder het wegoppervlak bevindt.