Inleiding

Kruisdonk, een landgoed met een landhuis, koetshuis, portierswoning en een landschapspark. Het geheel is gesitueerd op een rechthoekig perceel met afgeschuinde zijde tussen de spoorlijn Maastricht-Heerlen, de autosnelweg A2, Kruisdonk en de Oude Rijksweg.

Omschrijving

Het landhuis is negentiende eeuws en werd in opdracht van de fabrikantenfamilie Regout gebouwd ter plaatse van de Kruismolen van de Meerssener Proosdij. Omstreeks 1900 werd het huis verbouwd en de oude naam Kruismolen werd gewijzigd in Kruisdonk.

De drie bouwwerken op het landgoed werden opgetrokken in eclectische stijl, waarbij rijkelijk gebruik werd gemaakt van streekeigen bouwmaterialen als mergel.

In 1867 werd het park in landschapsstijl aangelegd, waarschijnlijk naar ontwerp van de Belgische tuinarchitect Gindra. Een deel van het plantsoen werd betrokken van het naburige landgoed Vaeshartelt, eveneens eigendom van de Regouts. Door de tuinarchitect Ter Steeg is in 1922 de oostelijke vijver gemaakt.

Het landgoed werd in 1992-1993 gerestaureerd. De portierswoning is gesitueerd aan het begin van de oprijlaan aan de zijde van Kruisdonk, die het koetshuis links passeert en rechtstreeks leidt naar de entree van het landhuis. Op het landgoed bevinden zich bovendien twee stel hekpijlers.

Waardering

Het landgoed Kruisdonk is van cultuurhistorisch belang als zeer bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische, geografische en typologische ontwikkeling.

Uit architectuurhistorisch oogpunt is het complex van zeer bijzonder belang vanwege de bouwstijl, vanwege de zeer hoogwaardige esthetische kwaliteit van het ontwerp, het materiaalgebruik en de ornamentiek.

Op het gebied van ensemblewaarden is het complex Kruisdonk een essentiëel onderdeel van een reeks landgoederen in Limmel (Bethlehem, Jeruzalem) langs de Meerssenerweg (Petite Suisse), de Oude Rijksweg (Vaeshartelt, Klein Vaeshartelt, Sonnevanck), Kruisdonk (Kruisdonk) en Meerssenhoven (landgoed Meerssenhoven); verder is Kruisdonk van betekenis vanwege de situering in het buitengebied, vanwege de inrichting en voorzieningen van het landgoed, vanwege het belang voor het aanzien voor het Maastrichtse buitengebied en vanwege de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing en de historisch-ruimtelijke relatie met de bouwlocatie.

Het landgoed kenmerkt zich door een zeer hoge mate van architectonische gaafheid, door de zeer hoogwaardige kwaliteit van de samenstellende onderdelen en door een zeer groot belang in relatie tot de structurele en visuele gaafheid van de landschappelijke omgeving.

Bovendien beschikt het landgoed Kruisdonk over een hoge mate van architectuurhistorische, typologische en functionele zeldzaamheid.