Seminarie Hageveld | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

1. Wat staat er in het rijksmonumentenregister?

In het rijksmonumentenregister staat welke onroerende zaken beschermd zijn als rijksmonument. Dat kunnen gebouwen zijn, maar ook tuinen of parken of archeologische vindplaatsen. Het register bevat de gegevens die nodig zijn om een rijksmonument te herkennen (identificeren). Dit gebeurt aan de hand van onder andere adresgegevens en kadastrale gegevens. Hier hoort ook een omschrijving van het rijksmonument bij. Deze kan kort zijn of wat langer. Beschermd is de onroerende zaaak (of zaken) die expliciet in de omschrijving genoemd staat. De registeromschrijving helpt in principe alleen bij de identificatie van het rijksmonument en geeft geen uitsluitsel over de monumentale waarden of de verandermogelijkheden.

2. Wat is precies beschermd?

Bij gebouwde monumenten is altijd de hele onroerende zaak beschermd, dus van buiten (exterieur) én van binnen (interieur). Álle onderdelen (bestanddelen) van de onroerende zaak maken deel uit van het rijksmonument. Dit is automatisch het geval, dus het is niet nodig dat ze allemaal zijn opgesomd in de registeromschrijving.

Onder de bescherming als rijksmonument vallen de onroerende zaken die expliciet in de omschrijving zijn genoemd. Is sprake van een inleiding, een omschrijving en een waardering, dan moet de onroerende zaak in elk geval in de omschrijving zijn genoemd om beschermd te zijn. Hierop bestaat één uitzondering: als een onroerende zaak in KAPITALEN in de inleiding vermeld is maar niet in het omschrijvende gedeelte, dan is de zaak toch beschermd. Onroerende zaken die alleen in een complexomschrijving zijn genoemd, maar niet in de omschrijving van één van de rijksmonumenten waaruit het complex bestaat, zijn niet beschermd.

Wat zijn bestanddelen van een onroerende zaak?

Een bestanddeel van een onroerende zaak is ieder onderdeel dat duurzaam met de onroerende zaak is verbonden. Het bestanddeel kan niet zomaar uit de onroerende zaak worden gehaald omdat schade ontstaat of omdat de onroerende zaak dan minder goed bruikbaar is. Dit laatste is bijvoorbeeld het geval bij een deurklink. Deze kan zonder schade worden verwijderd, maar de deur kan niet meer open. Andere voorbeelden van bestanddelen zijn:

fundering en kelders;

gevels en gevelonderdelen, bijv. stoep, trap, bordes, ramen, glas en glas-in-lood;

draagconstructies zoals balklagen en de kapconstructie;

dakbedekking;

binnenmuren, bijv. van hout, steen of een ander materiaal;

interieur, bijv. plafond, wandafwerking, vloeren, trap, deur, schouw, vast meubilair, (kerk)orgel;

uitbouw, ook als deze is gemaakt na de aanwijzing als rijksmonument.

Een rijksmonument kan ook bestaan uit meerdere onroerende zaken. Denk aan een boerderij met bakhuis of aan een villa met theekoepel. Als de bescherming zich bij gebouwde monumenten uitstrekt over meerdere onroerende zaken, zijn deze allemaal genoemd in de registeromschrijving.

Bij archeologische rijksmonumenten bepaalt een kaart de omvang van de bescherming.

Dat geldt ook voor veel aangelegde rijksmonumenten, zoals een tuin of een park. Bij aangelegde monumenten worden niet alle onroerende zaken (bijv. beplanting) genoemd in de registeromschrijving, want dan wordt die veel te lang. De registeromschrijving beperkt zich dan tot de hoofdstructuur of het belangrijkste kenmerk van de aanleg.

3. Wat zijn monumentale waarden?

Bij het rijksmonument kan een lange omschrijving staan die een samenvatting geeft van de monumentale waarden van het rijksmonument. Die waarden zijn de reden waarom een onroerende zaak is beschermd als rijksmonument. In lang niet alle gevallen zijn die waarden vermeld en waar ze wel zijn vermeld is het dus geen volledige opsomming. De aanwezige monumentale waarden vormen wel de basis waarop een verbouwings- of restauratieplan van een rijksmonument wordt getoetst. Het is daarom aanbevolen om hier dan verder onderzoek naar te laten doen. Hoe dat in zijn werk gaat kunt u vinden op de website Monumenten.nl.

4. Wat mag ik veranderen?

In het rijksmonumentenregister staat dus niet welke en hoe veranderingen aan het rijksmonument kunnen worden aangebracht. Voor werkzaamheden aan een rijksmonument heeft u vaak een vergunning nodig. Dit is een omgevingsvergunning en deze wordt afgegeven door de gemeente.

Er bestaan geen ‘lijstjes’ van wat wel en niet mag worden gewijzigd. Daarvoor verschillen de monumenten te veel van elkaar. Ook de plannen van eigenaren zijn zó verschillend, dat dit niet met een lijstje is op te lossen. Veranderingen zijn maatwerk en komen vaak in een dialoog tot stand. Informeer daarom bij uw gemeente. Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kunt u lezen hoe dit proces verloopt, bijvoorbeeld in de Wegwijzer advies omgevingsvergunning.

Bekijk ook andere informatie op deze website over boerderijen, kerken, begraafplaatsen, molens, verduurzamen, zonnepanelen, interieur, bouwhistorie, natuursteen of beton enz.

Een goed hulpmiddel bij het maken van een plan en de keuzes die daarbij moeten worden gemaakt, is de restauratieladder van Stichting ERM.

Complexgegevens

Complexnummer: 508445

Omschrijving

Inleiding

In het oosten van de gemeente Heemstede gelegen complex van het voormalige SEMINARIE Hageveld. Het hoofdgebouw bevatte naast een seminarie onder meer een internaat en woonruimten voor religieuzen. Het complex werd in de jaren 1922 - 1925 gebouwd naar ontwerp van Jan Stuyt, in opdracht van het Bisdom Haarlem op het grondgebied van de voormalige buitenplaats Het Klooster, waarvan de resterende bebouwing (villa en koetshuis) en de landschappelijke tuinaanleg dateert uit het derde kwart van de 19de eeuw. Uitvoerder van het plan van Jan Stuyt was C. Jonckbloedt. Het complex bleef tot circa 1980 in gebruik als seminarie. Daarna werden er in het hoofdgebouw een rooms-katholiek gymnasium - genaamd Bisschoppelijk College Hageveld - en de Noordhollandse Bestuursacademie ondergebracht.

De tot het voormalige seminarie behorende bebouwing bevat naast het hoofdgebouw, een voormalige bakkerij en slachterij en een brug. Ook de genoemde 19de-eeuwse bebouwing hoort bij het complex. In 1961 werd het hoofdgebouw aan de oostzijde met een reeks klaslokalen van één bouwlaag uitgebreid.

NB Onder de bescherming vallen alleen het hoofdgebouw en de brug die toegang geeft tot het voorplein. De voormalige bakkerij en slachterij, de 19de-eeuwse bebouwing en de in 1961 gerealiseerde uitbreiding vallen derhalve buiten de bescherming. Dit laatste geldt ook voor alle naoorlogse toevoegingen en wijzigingen met betrekking tot de onroerende onderdelen van het exterieur en het interieur.

Omschrijving Het markante oost-west gesitueerde hoofdgebouw vormt het hart van het complex. Het aan de westzijde gelegen voorplein wordt bereikt via de tot het complex behorende brug over een slingerende waterpartij uit de laat 19de-eeuwse landschapstuin. De voormalig bakkerij en slachterij liggen ten zuidwesten van het hoofdgebouw en direct aan de oostzijde van de eerder genoemde waterpartij.

Waardering Het voormalige seminarie, thans onder meer bisschoppelijk college Hageveld, is van algemeen belang uit cultuurhistorisch oogpunt als monumentaal seminarie uit de twintiger jaren van de 20ste eeuw in het westen van Nederland. Het geeft blijk van de grote maatschappelijke bloei van het rooms-katholicisme in die periode. Voor de architectuurhistorische- en stedebouwkundige waarden wordt verwezen naar de objectbeschrijving van het hoofdgebouw.