Inleiding

Vanouds was aan de noordzijde van het vestingstadje Nieuwpoort een veerpont over de Lek, die iets ten oosten van Willige Langerak uitkwam. Doordat de defensieve functie van Nieuwpoort in 1816 is opgeheven kon een stenen veerhuis bij de haven worden gebouwd. Hiertoe werd op 27-1-1871 een gemeenteraadsbesluit genomen. Kort daarop, in 1871-1872, werd het VEERHUIS in een Ambachtelijk-traditionele bouwtrant gebouwd door de plaatselijke metselaar Gijsbert den Besten. De ten westen ervan gelegen SCHUUR kwam in 1873 gereed. Het gebouw was bestemd als wachtruimte, agentschap voor de beurtschippers en woning voor de veerschipper. In de schuur konden paarden worden gestald. Hieraan herinneren nog ijzeren ringen in de muur van de schuur. Nadat het voetveer in de jaren '20 van de 20ste eeuw is opgeheven is het veerhuis ondermeer in gebruik geweest als verenigingsgebouw.

Door dijkverhogingen in de jaren '90 ligt het veerhuis nu binnen de bedijking en is in 1996 aan de noordzijde een walmuur om het gebouw gemetseld. Tevens is toen de fundering verbeterd. De oorspronkelijk indeling van het gebouw is gehandhaafd. Uit de architectuur blijkt dat, waarschijnlijk mede in verband met hoge waterstanden, de voornaamste ruimte, namelijk de gelag- en wachtkamer, zich bevond op de relatief hoge verdieping. Van hieruit had men tevens een goed uitzicht over de rivier en het voetveer.

Omschrijving

Het veerhuis is gelegen binnen het beschermde dorpsgezicht van Nieuwpoort, even buiten de noordelijke stadswallen van de vestingsstad bij de haven aan de Lek. Omdat hier verder geen bebouwing staat, is de vrij rijzige bouwmassa vanaf rivierzijde een duidelijk en belangrijk herkenningpunt. De nokrichting loopt in oost-westrichting. In de directe nabijheid staat ten westen ervan de bijbehorende schuur, met dezelfde nokrichting als het veerhuis.

Waardering

Het complex is cultuurhistorisch van algemeen belang vanwege zijn oorspronkelijke functie, als representatief voorbeeld van een veerhuis uit het derde kwart van de 19de eeuw.

Het complex is architectuurhistorisch van algemeen belang als karakteristiek voorbeeld van een veerhuis uit het derde kwart van de 19de eeuw in Ambachtelijk traditionele bouwtrant, met de voor de bouwtijd typische toepassing van baksteen architectuur, wat blijkt uit de bijzondere aandacht die binnen de sobere vormgeving is besteed aan de detailering.

Het complex heeft een duidelijke ensemblewaarde, vanwege zijn compleetheid en de bijzondere ruimtelijke en functionele samenhang tussen de beide onderdelen.

Het complex is van belang vanwege zijn beeldbepalende situering, even buiten de stadswallen nabij de haven aan de Lek, die samenhangt met de functie. Als duidelijk herkenningspunt aan de noordzijde van de stad speelt het stedebouwkundig aspect tevens een belangrijke rol binnen het beschermde stadsgezicht van Nieuwpoort.

Dergelijke veerhuizen langs de Hollandse rivieren, die bovendien duidelijk als zodanig herkenbaar zijn en bovendien zeer gaaf wat betreft hoofdvorm, materiaalgebruik en detaillering van zowel het in- als exterieur, zijn betrekkelijk zeldzaam.