Inleiding

Buitenplaats Het Hexel; met LANDHUIS "Het Hexel" en bijbehorende TUINAANLEG, MUUR EN THEEHUIS. Het landhuis werd in 1922-1923 in opdracht van de Vriezenveense textielfabrikant C.B. Tilanus naar een ontwerp van J.W. Hanrath gebouwd. Het landhuis, waarvan de bestemming tijdens de bouw werd veranderd van buitenverblijf tot permanent verblijf, vertoont kenmerken van de bouwstijl van de Amsterdamse School. Het oorspronkelijke ontwerp -voor een buitenhuis- van Hanrath was kleiner; tijdens de bouw werd besloten dat het huis met het oog op permanente bewoning vergroot moest worden.

Ten zuid-westen van het landhuis staat een gemetselde MUUR met aan het uiteinde een THEEHUIS. Het theehuis is ouder dan het huis en werd in 1918 in gebruik genomen. Het huisje en de aangrenzende bloementuin vormden het begin van de aanleg van het buitenverblijf en liggen op de grens van twee blokken van de heideverkaveling.

De tuin werd in 1915 in opdracht van C.B. Tilanus ontworpen door de tuinarchitect D.F. Tersteeg en in 1917-1923 aangelegd. Toen het huis werd gebouwd was het gedeelte van de tuin bij de theekoepel al aangelegd. Het huis ligt op het kruispunt van symmetrie-assen die de onderdelen van de tuin beheersen. De tuin bestaat uit gemengd bos met open delen, waarin gebogen wandelpaden, boomgaard, een bloementuin met tuinhuisje, moestuin en tennisbaan. Aan de voor- en achterzijde van het huis, alsmede aansluitend aan de zuidelijke kopgevel, zijn binnen het parkbos tuindelen geometrisch aangelegd. Aan de noordoostzijde van het langgerekte gazon, gelegen ten zuidoosten van het landhuis, staat een villa die na de Tweede Wereldoorlog is gebouwd en derhalve niet onder de bescherming valt.

Ten noorden van het huis staat een dienstwoning (oorspronkelijk chauffeurswoning met garage) die door recente verbouwingen niet voor bescherming in aanmerking komt. De tuinaanleg rondom deze woning is gewijzigd (o.a. een zwembad -niet beschermd- en paden).

Waardering

Buitenplaats Het Hexel met landhuis, tuinaanleg, muur en theehuisje, is van algemeen cultuur-, architectuur-, tuinhistorisch en stedebouwkundig belang:

- als voorbeeld van de ontwikkeling van een tuin met theehuis naar een permanent buitenverblijf zoals kenmerkend is voor buitenverblijven van Twentse fabrikantenfamilies;

- vanwege het gave landhuis met kenmerken van de Amsterdamse School bouwstijl dat een goed voorbeeld is binnen het oeuvre van J.W.Hanrath;

- vanwege de tuinaanleg naar een ontwerp van D.F.Tersteeg;

- vanwege de gaafheid van de complexonderdelen;

- vanwege de functionele en ruimtelijke relatie tussen de complexonderdelen en de zorgvuldige onderlinge afstemming van huis en tuin waarbij gebruik gemaakt is van symmetrie-assen.