Inleiding complex

De WATERTOREN met bijbehorend MACHINEGEBOUW is in 1905-1906 gebouwd door aannemer Petrus Hochstenbach uit 's Hertogenbosch, naar ontwerp van architect-ingenieur J. Schotel. Door Schotel zijn tussen 1883 en 1910 door heel Nederland waterleidingnetten met bijbehorende watertorens ontworpen. Woerden is een van de latere ontwerpen, gekenmerkt door toepassing van eenvoudige metselverbanden van een afstekende kleur baksteen en keperboogvormige vensters. Wat de bouwstijl betreft zijn elementen toegepast ontleend aan de neorenaissance- en art nouveaustijl. Aanleiding voor de bouw van de watertoren in Woerden was de aanleg van een drinkwaterleiding. In 1903 werd hiertoe een initiatief genomen door een tiental Woerdenaren. De gemeente wees dit initiatief af en besloot zelf de exploitatie ter hand te nemen. In 1906 werd het complex bestaande uit een watertoren, machinegebouw, filtergebouw en machinistenwoning in gebruik genomen. Het machinegebouw kreeg later een iets smallere aanbouw onder een plat dak aan de achterzijde.

In 1979 werd de watertoren buiten bedrijf gesteld en in 1986 gerestaureerd, waarbij het ijzeren Intze-reservoir is verwijderd. In de kop van de toren is ter vervanging een ijzeren constructie met een betonen vloer en plafond gemaakt. Het machinegebouw is in 1986 tot woonhuis verbouwd. De originele tegelvloer en wandbekleding zijn hierbij onder een nieuwe plavuizenvloer en stucwerklaag verdwenen. Aan de binnenzijde zijn voorzetramen geplaatst.

De bijbehorende machinistenwoning is verbouwd en uitgebreid en valt niet onder de bescherming.

Omschrijving complex

Het aan de Oostsingel gelegen complex bestaat uit de volgende onderdelen:

1. watertoren 2. machinegebouw

Het complex uit 1906 is gesitueerd op een deel van de omstreeks 1880 geslechte vestingwerken. De watertoren is op een lichte verhoging midden op het terrein geplaatst. Het machinegebouw staat rechts (oostzijde) van de toren nabij de weg.

Waardering complex

De watertoren en het voormalige machinegebouw zijn van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde als voorbeeld van een waterhuishoudkundig ensemble met art nouveau- en neorenaissance-invloeden. Tevens van situationele waarde als ensemble binnen de bebouwde kom van de stad Woerden, mede bepaald door de markante ligging nabij de Binnengracht langs de Oostsingel.

Het complex is tevens van algemeen cultuurhistorisch belang binnen de geschiedenis van de drinkwatervoorziening in Nederland.