Inleiding

Het complex Damsluis bestaat uit een SCHUTSLUIS gebouwd in 1894 en een SLUIS-WACHTERSHUIS gebouwd in 1894, respectievelijk in en aan de Appelschastervaart. De vaart is het verlengde van de Opsterlandse Compagnonsvaart vanaf het Achtste of Bovenstverlaat in Appelscha, waarnaar de vaart ook werd genoemd. De Opsterlandse Compagnonsvaart is in de 19de eeuw overgenomen door de provincie ten behoeve van de verbetering van de waterlossing vanuit Drenthe en voor het verbeteren van het net van waterwegen. Door het graven van de verbinding bij de zogenaamde Damsluis tussen Appelscha en de Witte Wijk én tevens op de provinciegrens van Friesland en Drenthe kwam een rechtstreekse verbinding met het Drentse kanalennet tot stand. Aan de totstandkoming van de verbinding herinneren in de sluiswachterswoning twee tegeltableaus met jaartal en berijmd opschrift van de fa. Rozenburg uit Den Haag. Het merendeel van de waterstaatkundige complexen van sluis, soms met brug, en sluiswachterswoning is ingrijpend gewijzigd en dientengevolge niet ge-selecteerd. De Damsluis is een karakteristiek voorbeeld van een gestandaardiseerd sluiscomplex van de tekenkamer van de Provinciale Waterstaat.

Waardering

Het complex Damsluis, dat bestaat uit een schutsluis en een sluiswachtershuis en dat in het laatste kwart van de 19de eeuw is gerealiseerd, is van algemeen cultuurhistorisch belang:

- als bijzondere uitdrukking van de sociaal-economische geschiedenis van de streek, die samenhangt met de turfvaart,

- als bijzondere uitdrukking van de waterstaatkundige ontwikkeling, die samenhangt met de verbetering van het net van waterwegen in Zuidoost Friesland dat de provincie verbindt met Drenthe,

- als karakteristieke gestandaardiseerde typologische eenheid van sluis en sluiswachtershuis,

- vanwege de hoge mate van visuele en architectonische gaafheid van het complex en van de onderdelen ervan,

- vanwege de redelijke mate van zeldzaamheid van een dergelijk ensemble langs dit kanaal.