Inleiding

WONINGBLOK met dienstwoningen, voormalig kantoor en werkplaats, behorend bij het complex van stoomgemaal en dienstwoningen te Halfweg.

Het blok werd gebouwd in 1860 in opdracht van het Hoogheemraadschap Rijnland. In dat jaar werd het Rijnlandshuis te Halfweg, Huis Zwanenburg, verhuurd aan de suikerfabriek CSM, waardoor naar een andere woning moest worden gezocht voor Rijnlands opzichter. Men besloot een nieuwe opzichterswoning annex kantoor te bouwen tegenover de steenkolenbergplaats van het stoomgemaal. In dit gebouw moesten tevens drie personeelswoningen worden opgenomen. In het midden van het pand was de opzichterswoning met kantoor ondergebracht, het noordelijk deel herbergde de drie overige personeelswoningen, het zuidelijk deel de werkplaats.

Door diverse verbouwingen in de loop der tijd heeft het pand een aantal wijzigingen ondergaan. De vensters in het noordelijk gedeelte bevatten oorspronkelijk een zesruits-schuifraam met een drieruits-bovenlicht, maar die werden later vervangen door een T-venster waarvan het schuivende deel een middennaald had. De deuren aan de achterzijde van de drie dienstwoningen zijn vervangen door twee ingangsportalen.

NB Het zuidelijke gedeelte met huisnummer nr. 21, dat kantoor en werkplaats herbergde is in 1999 in stijl heropgebouwd en valt buiten de bescherming van rijkswege.

Omschrijving

Woningblok op rechthoekig grondplan, bestaande uit één bouwlaag onder een zadeldak met zwarte Hollandse pannen. Het dak wordt doorsneden door verschillende bakstenen schoorstenen, de noklijn loopt evenwijdig aan de weg. Het pand is opgetrokken in rode baksteen in kruisverband. De kopgevels hebben vlechtwerk bij de dakrand en worden (in oorsprong) afgesloten door windveren en een houten nokmakelaar.

De voorgevel (W) bevatte links het gedeelte met de drie dienstwoningen, verdeeld over een iets teruggerooid geveldeel (geheel links) ter breedte van twee woningen en een iets risalerend geveldeel met een woning. Elke woning had in de voorgevel oorspronkelijk een zesruits-schuifraam met drieruits-bovenlicht. Om de totale voorgevel een symmetrische aanblik te geven is tussen de twee linkervensters en rechts van het venster van de derde woning (van links) een blind muurveld met decoratief pleisterwerk aangebracht.

Het middenrisaliet heeft een hardstenen plint en een gepleisterde cordonband tussen de begane grond en eerste verdieping. Het risaliet had oorspronkelijk een breedte van twee vensterassen. Op de begane grond bevatten de vensterassen een zesruitsvenster, op de verdieping een vierruitsvenster. Het middenrisaliet wordt afgesloten door een fronton onder flauw hellend zadeldak met overstek en windveren. Oorspronkelijk werd het middenrisaliet bekroond door een klokkentoren.

Rechts van het middenrisaliet, in het niet van rijkswege beschermde gedeelte, bevindt zich de entree van de voormalige opzichterswoning. Deze bestaat uit een paneeldeur met tweeruits-bovenlicht en een zesruitsschuifraam met drieruits-bovenlicht (van het kantoor).

Het iets teruggerooide zuidelijk deel dat de werkplaats herbergde, bevatte in de voorgevel drie vensters met drieruits-bovenlichten.

De voorgevel wordt aan weerszijden van het middenrisaliet afgesloten door een eenvoudig geprofileerde houten gootlijst.

De rechterzijgevel (Z) was de entreegevel van de werkplaats, die oorspronkelijk twee rechthoekige poorten met dubbele deuren bevatte en in de kapverdieping een zolderluik met dubbele deuren, gekoppeld door een zesruits-bovenlicht. Thans bevat deze gevel twee vensters en een enkele deur.

De linkerzijgevel (N) heeft twee kleine rechthoekige houten vensters, één ter hoogte van de gootlijst en één in de kapverdieping. Voorts zijn er enkele staafankers zichtbaar.

De achtergevel (O) had in het rechterdeel een breedte van een deur en een venster per woning, het middenrisaliet had een breedte van twee vensters, het linkerdeel een breedte van vermoedelijk een vensteras (keuken hoofdopzichterswoning) en vijf hooggeplaatste bovenlichten in de gevel van de werkplaats. De deuren aan de achterzijde van de drie dienstwoningen zijn vervangen door twee ingangsportalen.

Waardering

Het woningblok met dienstwoningen, voormalig kantoor en werkplaats is van algemeen belang als historisch-functioneel onderdeel van het complex van stoomgemaal met dienstwoningen te Halfweg.