Inleiding

De KOSTERSWONING met PAROCHIEHUIS is gelegen op de hoek Taalstraat-Deken van Ossstraat. Daarvan ligt de kosterwoning aan de Taalstraat en het parochiehuis aan de Deken van Ossstraat. Het parochiehuis sluit direct aan op het blok met woonhuizen aan de Deken van Ossstraat, dat eveneens tot het complex Mariaplein behoort. De kosterswoning met parochiehuis werd omstreeks 1936 gebouwd in Traditionalistische stijl, naar ontwerp van architect A.J. Kropholler. Opdrachtgever was de parochie Maria Middelares aller Genaden. Kropholler integreerde in het gebouw de kelders, de oostelijke en noordelijke gevel van het fabrieksgebouw van de boek- en steendrukkerij Henri Bogaerts, dat stijlkenmerken vertoont en dateert uit ca. 1870. De voorgevel van dit voormalige fabrieksgebouw toont overeenkomsten met het nog bestaande fabrikantenwoonhuis van de fam. Bogaerts aan de Taalstraat 53. Het fabriekscomplex werd vervangen door de kerk en de bijbehorende bebouwing rondom het Mariaplein. Thans is het parochiehuis in gebruik als sportzaal, de voormalige kosterswoning heeft nog steeds een woonfunctie. De noordelijke zijde van het patronaatsgebouw is voorzien van een aantal moderne aanbouwen. De woonkamer op de begane grond van de voormalige kosterswoning is bij de sportzaal getrokken.

Omschrijving

Het gebouw heeft een globaal rechthoekige plattegrond en bestaat uit de twee bouwlagen tellende kosterswoning aan de Taalstraat, met daarachter het langgerekte eenlaags parochiehuis langs de Deken van Ossstraat. De kosterswoning heeft gedeeltelijk een plat dak. De noordelijke en oostelijke gevels, afkomstig van het voormalige fabrieksgebouw, zijn opgetrokken in machinale baksteen, de gevel langs de Deken van Osstraat is opgetrokken in kloostermoppen. De oostelijke gevel van de kosterswoning is voorzien van pilasters, fries, kroonlijst en vensteromlijstingen in stucwerk.

De voorgevel van de kosterswoning gelegen aan de Taalstraat (oostelijke gevel) heeft een tweedelige opbouw, bestaande uit rechts een risalerend, twee vensterassen tellend gedeelte met topgevel en links een smaller, recht gesloten gevelgedeelte, waarin de ingang van de kosterswoning is gelegen. Deze gevelgedeelten hebben stucwerk hoekpilasters: op de begane grond zijn dit blokpilasters, op de bovenverdieping pilasters met casementen. Tussen de twee verdiepingen is een stucwerk fries aangebracht. Aan de bovenzijde wordt de gevel afgesloten door een sterk uitkragende kroonlijst, ondersteund door consoles. De kosterwoning heeft in de voorgevel getoogde vensters met T-ramen en een stucomlijsting, aan de bovenzijde voorzien van een kuif. De ingang bestaat uit een eenvoudige paneeldeur met een hoog getoogd bovenlicht.

In de topgevel een klein rond venster met stucomlijsting.

De zuidelijke, geheel door Kropholler ontworpen gevel (gelegen aan de Deken van Osstraat) contrasteert door zijn sobere, gesloten karakter sterk met de voorgevel van het gebouw. Geheel rechts in het tweelaags gedeelte van deze gevel bevindt zich in een ondiep, door een lancetboog afgesloten portaal de ingang van het voormalig parochiehuis. De ingang wordt gevormd door een zware eikenhouten opgeklampte dubbele plankendeur. Hierboven een klein rond venster. Op de bovenverdieping van het kostershuis, ter hoogte van het trappenhuis een lancetvenster met glas-in-loodraam. Het gevelgedeelte voor het parochiehuis heeft een vijftal hoge lancetvensters met afzaat, gevuld met glas-in-loodramen. Geheel links in de zuidelijke gevel een achteringang. Deze is net als de hoofdingang van het parochiehuis gelegen in een ondiep portaal onder een lancetboog en heeft een opgeklampte eikenhouten paneeldeur met een klein ruitvormig venster. Voor deze achteringang een laag hardstenen stoepje.

De noordelijke gevel van het parochiehuis, bestaande uit een gevel van het voormalige fabrieksgebouw, heeft een traveeindeling met muurnissen en lisenen. De muurnissen worden aan de bovenzijde afgesloten door een tandlijst en een rollaag. Hieronder een metsellaag bestaande uit lichter gekleurde bakstenen. In 1936 zijn in de muurnissen lancetvensters met glas-in-loodramen aangebracht, aan de bovenzijde afgezet met een licht uitkragende lancetboog. In de meest rechtse muurnis een drietal rechthoekige vensters. Aansluitend op de noordelijke gevel een aantal moderne eenlaagse aanbouwen voor toiletten en een kleedkamer.

Het interieur van het parochiehuis bestaat uit een grote zaal, waarin tegen de westzijde over de gehele breedte een podium is aangebracht. In dit podium een souffleurshokje. Onder het podium bevonden zich vroeger kleedruimtes. Tegen de noordelijke wand van het parochiehuis een bar. Het dak van de grote zaal rust op geknikte betonbalken op getrapte aanzetten. Van de oorspronkelijke aankleding van het interieur zijn onder meer van belang: de eikenhouten lambriseringen en tegellambriseringen (achter de verwarmingen), de glas-in-loodramen van Kees van Stipthout (1936), de tegellambrisering in de hal van het parochiehuis.

In de kosterswoning hebben zich in de dispositie enige wijzingen voorgedaan: zo is de voorkamer van de woning op de begane grond bij de grote zaal getrokken en zijn hierin recentelijk toiletblokken aangebracht.

Waardering

Het parochiehuis met kosterswoning is van algemeen belang. Het object bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische en geestelijke ontwikkeling. Het illustreert de wijze waarop de Rooms-Katholieke kerk in de periode tussen de twee wereldoorlogen in de samenleving integreerde. Het object in bezit architectuurhistorische waarde vanwege de plaats die het gebouw inneemt binnen het oeuvre van architect A.J. Kropholler. Het object heeft ensemblewaarde als essentieel onderdeel van een groter geheel, dat cultuurhistorisch en architectuurhistorisch van nationaal belang is. Het object is van belang vanwege de architectonische gaaftheid van het exterieur. Tot slot is het object van belang vanwege de typologische zeldzaamheid.