Omschrijving onderdeel 1: HOOFDGEBOUW (Eerde).

Huis Eerde werd in 1715 gebouwd op de plaats van een verwoest middeleeuws kasteel. Het is een omgracht, geheel onderkelderd, rood bakstenen gebouw op rechthoekige grondslag, bestaande uit twee bouwlagen en een kapverdieping onder een omlopend schilddak voorzien van hoekschoorstenen en dakkapellen. De symmetrische voorgevel is negen vensterassen breed. De drie vensterassen brede middenrisaliet breekt door de daklijst heen en wordt bekroond door een gebogen fronton met decoratieve hardstenen vazen aan weerszijden. In het frontonveld centraal een drielicht geflankeerd door blinde vensternissen. Boven het drielicht een klok. De middenas is voorts gedecoreerd met een gebosseerde hardstenen ingangsomlijsting, welke zich voortzet in de omlijsting van het venster op de verdieping en daarboven eindigt in een alliantiewapen. Ter weerszijden van dit wapen een hardstenen band met daarop in Romeinse cijfers het bouwjaar, M, D en C (links) en C, X, V (rechts). De dubbele meerruitstoegangsdeur met bovenlicht wordt voorafgegaan door een hardstenen trap met rijk gesneden hardstenen balustrade. De vormgeving van de balustrade komt overeen met die van de brug naar het voorplein en moet derhalve worden toegeschreven aan architect I.H. Eberson en gedateerd worden omstreeks 1854. In de vensterassen meerruits schuifvensters (3x3 en 3x2) en ter hoogte van het souterrain dubbele openslaande meerruits vensters voorzien van traliewerk. De vier vensterassen brede zijgevels zijn voorzien van empire-schuifvensters (2x2 en 2x1) en keldervensters als in de voorgevel. De symmetrische achtergevel telt net als de voorgevel negen vensterassen, waarin vensters als in de zijgevels. De drie vensterassen brede middenpartij springt iets naar voren. Ter weerszijden van de middenpartij (voor- en achtergevel) en aan de uiteinden van de gevels pilasters. De gevels worden afgesloten door een eenvoudige gootlijst.

De indeling en plattegrond van het gebouw zijn sinds de bouwtijd nagenoeg niet veranderd. Ook de (barokke) afwerking van het interieur dateert voor een groot deel nog uit het begin van de 18de eeuw. Zo zijn er onder meer oorspronkelijke betimmeringen, plafonds, vloeren, deuren en bovendeurstukken, binnenluiken, hang- en sluitwerk, schouwen, schoorsteenbetimmeringen en schoorsteenstukken en in het vertrek linksvoor een ingebouwde buffetkast in Marotstijl. In de grote zaal lag tot enkele jaren geleden een vloerkleed (circa 1805) met het alliantiewapen van de toenmalige eigenaar Andries van Pallandt en zijn echtgenote Albertine van Neukirchen, genaamd Nijenhuis. De wanden van dit vertrek zijn behangen met vier gobelins (circa 1700) waarop mythologische voorstellingen zijn afgebeeld: Jupiter en Calisto; Triomf van Bacchus; Venus en Adonis; Hermes en de jonge Bacchus. In de hal een bijzondere hangende trap. Voorts elementen uit latere stijlfasen, waaronder stucplafonds en een schoorsteenbetimmering in empire-stijl.

Waardering

Het HOOFDGEBOUW (Eerde) is van algemeen belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege de gaaf bewaarde architectonische vormgeving;

- vanwege de bouw- en ontwikkelingsgeschiedenis, die representatief is voor veel 17de en 18de eeuwse edelmanswoningen;

- vanwege de nagenoeg oorspronkelijke plattegrond en indeling;

- vanwege de gaaf bewaarde interieurafwerkingen uit de bouwtijd (circa 1715) en uit latere stijlfasen:

- vanwege de kenmerkende ligging binnen de oorspronkelijke vroeg-18de-eeuwse, formele parkaanleg;

- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.