Inleiding

Het rustoord 'Wilhelmina-oord' is in 1907 gebouwd, in opdracht van drie freules Van Eysinga, naar een ontwerp van de architect Hendrik H. Kramer in een mengeling van Chaletstijl en Art Nouveau. De villa is gebouwd als een rustoord voor armlastige vrouwen, de rechtervleugel van de woning diende in de zomer als buitenverblijf voor de freules.

Het Wilhelmina-oord is gelegen in een groot park in Landschapsstijl, naar een ontwerp van de drie freules en hun broer Jhr. W.C.G. van Eysinga en ligt even buiten, ten oosten, van St. Nicolaasga. Het complex omvat de VILLA en een TUINMANSWONING.

Buiten het park, op de hoek van de S. Hepkemalaan en de Rijlst, ligt de voormalige portierswoning, die wegens te ingrijpende wijzigingen niet van rijkswege wordt beschermd. Dit geldt ook voor het na een brand in 1994 herbouwde koetshuis. De schuur en de garage aan de oostzijde van het terrein vallen wegens te weinig monumentale waarde eveneens buiten de bescherming.

De villa is in 1927 geschonken aan het St. Anthony Gasthuis te Leeuwarden en is in 1963 in bezit gekomen van de provincie Friesland. De villa is in 1997 overgedragen aan de Stichting Algemeen Psychiatrisch Ziekenhuis Zuid-Oost Friesland.

Omschrijving

De S. Hepkemalaan, geflankeerd door populieren, ontsluit het rechthoekige terrein. Centraal op het terrein ligt de villa die middels twee oprijlanen verbonden is met de S. Hepkemalaan. Tussen de twee oprijlanen ligt een groot gazon, met aan de zijde van de S. Hepkemalaan beplanting. Voor de villa komen de twee oprijlanen samen, alwaar ze zich verbreden. Hier is, gericht op het noorden, de hoofdingang gesitueerd. Aan de oostelijke oprijlaan ligt het voormalige koetshuis.

Het terrein is gelegen tussen open landerijen en wordt omsloten door bosschages. Aan de achterzijde van de villa, centraal op de gevel, is een zichtlijn gecreëerd, gericht op de open landerijen die aan weerszijden begrensd worden door een rij beuken. Ten oosten van de villa is de tuinmanswoning gesitueerd. De villa zelf vormt als het ware een eiland omgeven met grindslag. De overige paden en lanen zijn ongeplaveid en zonder toeslag. Ten westen van de villa ligt een grote niervormige vijver die gedeeltelijk door rietkragen is omgeven. Het oostelijk deel van het terrein is geheel bebost en ten zuidwesten van de villa ligt een moestuin met kassen.

Waardering

Het complex Wilhelmina-oord te St. Nicolaasga, omvattende de villa en de tuinmanswoning, is van algemeen cultuurhistorisch en architectuurhistorisch belang:

- als bijzondere uitdrukking van een sociaal/culturele ontwikkeling;

- vanwege de bijzonder inrichting van het complex;

- vanwege de hoogwaardige architectonische kwaliteit van de samenstellende onderdelen;

- vanwege de visuele gaafheid van de landschappelijke omgeving.