Inleiding

PELLERIJCOMPLEX 'Hollandia', oorspronkelijk rijstpellerij later ook havermoutfabriek, bestaande uit voormalig PAKHUIS/rijstPELLERIJ 'Hollandia' (1877-1913), voormalig PAKHUIS 'Batavia' (1894), voormalig PAKHUIS 'Saigon' (1898), voormalig PAKHUIS 'Bassein' (1898) en voormalig PAKHUIS 'Java' (1907). Het aan de Zaan, ten westen van de Zaanbrug, gesitueerde grootschalige fabriekscomplex werd gebouwd in opdracht van de firma Bloemendaal & Laan. Deze firma was in 1872 opgericht door Frederik Bloemendaal en twee broers uit de Wormerveerse ondernemersfamilie Laan. De pakhuizen 'Batavia', 'Saigon' en 'Bassein' zijn ontworpen door de Amsterdamse architecten J.P.F. van Rossum en W.J. Vuijk. Ook ontwierpen zij de uit 1888 daterende (watertoren) en 1902 daterende uitbreidingen van de pellerij. Het omvangrijke complex is een hoogtepunt in de toepassing van baksteenarchitectuur in de fabrieksbouw in Nederland. Met naburige opslaggebouwen en pellerijen vormt het complex een beeldbepalende fabriekswand langs de Zaan. De Zaanstreek is van oudsher een gebied van handel en nijverheid geweest, waarbij de aanwezigheid van goede waterverbindingen doorslaggevend was. Een belangrijke groei beleefde de rijst- en gortpellerij eind 19de eeuw, hetgeen leidde tot een intensieve bebouwing van de Veerdijk te Wormer met een reeks pellerijen en pakhuizen. In 1961 sloot Bloemendaal & Laan als een van de laatste Zaanse pellerijen de poorten. Vanaf de jaren '80 van de twintigste eeuw zijn de panden gerestaureerd en herbestemd.

Omschrijving

Het omvangrijke PELLERIJCOMPLEX 'Hollandia' bestaat uit een reeks van vijf aan de Zaan gelegen onderdelen: vanaf de Zaanbrug achtereenvolgens de pakhuizen 'Batavia', 'Saigon' en 'Bassein', vervolgens pakhuis/pellerij 'Hollandia' I en II dat gedeeltelijk achter 'Bassein' gelegen is, en tenslotte het pakhuis 'Java'. Gezamenlijk vormen de vijf onderdelen een representatieve gevelwand met een totale lengte van circa 135 meter. Alle gebouwen zijn opgetrokken in (bruin)rode baksteen. De pakhuizen 'Batavia' en 'Saigon' hebben een hoogte van twee bouwlagen waarboven een zolderverdieping onder een afgeplat schilddak gedekt met gesmoorde pannen. De overige panden tellen vier tot zes bouwlagen met plat dak.

Waardering

Het voormalige PELLERIJCOMPLEX 'Hollandia', bestaande uit de gelijknamige pellerij/pakhuis en de pakhuizen 'Batavia', 'Saigon', 'Bassein' en 'Java', is van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde als zeldzaam en gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een grootschalige machinale rijstpellerij uit het laatste kwart van de 19de en het eerste kwart van de 20ste eeuw, opgetrokken in een karakteristieke baksteenarchitectuur. Tevens heeft het complex grote situationele en ensemblewaarde vanwege de beeldbepalende ligging aan de Zaan en de historisch-functionele en ruimtelijke samenhang met de naburige industriebebouwing langs de Zaan.