Inleiding

In opdracht van de Amsterdamse koopman Clemens J. Heinrich Berlage is het complex 'Schouwenhoek', bestaande uit een WOONHUIS (1) van het type landhuis met inpandige garage en bijbehorende THEEKOEPEL (2), in 1917-1918 gebouwd naar ontwerp van de Haagse architect J.J.(Co) Brandes (1885-1955), in samenwerking met J.T. Wouters. In deze periode was Brandes geassocieerd met het architectenbureau van Z. Hoek en J.Th. Wouters. J.Th. Wouters was als directeur van diverse exploitatiemaatschappijen en als architect van het architectenbureau Hoek en Wouters nauw betrokken bij de ontwikkeling van Wassenaar tot villadorp aan het begin van de 20ste eeuw. Het aan de Schouwweg grenzende deel van Oud Wassenaar werd als een van de eerste gebieden v.a. 1904 ontwikkeld door de N.V. Exploitatiemaatschappij Groot Haesebroek. 'Schouwenhoek' ligt in een gebied met een groot aantal landhuizen van een vergelijkbaar type, die stammen uit de eerste decennia van de 20ste eeuw en waarvan het merendeel is ontworpen door J.J. Brandes en J.Th. Wouters.

De bouwstijl van het landhuis is beïnvloed door Engelse en Duitse landhuisbouw, maar de gevelbehandeling is expressionistisch in de toepassing van decoratief siermetselwerk en geglazuurde reliëftegels. De bouwstijl van het huis is kenmerkend voor het vroege werk van Brandes die vooral bekend is als pionier van de Nieuwe Haagse School-architectuur uit de jaren twintig. Aanvankelijk was het huis bestemd als zomerhuis met fietsenstalling en had het een rieten dak, dat in 1928 echter afbrandde. Co Brandes heeft het vervolgens in opdracht van W.J. Hasekamp herbouwd, waarbij in het bijzonder de entreepartij en de toren met trappenhuis zijn gehandhaafd. De fietsenstalling is vervangen door een garage. Co Brandes was eveneens verantwoordelijk voor de tuinaanleg rond het huis in de Nieuwe Architectonische tuinstijl. Na de laatste verkoop in 1992 zijn verschillende tuinvazen verdwenen en de tuin verwaarloosd.

In de periode 1994-1998 heeft een ingrijpende renovatie plaatsgevonden, waarbij in het interieur een groot aantal van de oorspronkelijke details zijn verdwenen en diverse ramen zijn vernieuwd. Gehandhaafd zijn ondermeer de schouw en het trappenhuis.

Omschrijving

Het vrijwel rechthoekige terrein van 'Schouwenhoek' ligt op de hoek van de Schouwweg met de Oud Wassenaarseweg en grens aan de zuidoostzijde aan de Groen van Prinstererlaan. De tuin is aangelegd met gebruikmaking van het oorspronkelijke duinbos. Kenmerkend daarbij is de enigszins geaccidenteerde aanleg en de relatief grote dichtheid aan eikenbomen. Rondom het huis zijn de restanten van een enigszins geometrische tuinaanleg herkenbaar. Het landhuis ligt enkele meters terug van de weg met, waarbij op de uiterste noordhoek de theekoepel. In de achtertuin ten oosten van de tuin staat een 19de-eeuwse hardstenen grenspaal van prins Frederik, zoon van koning Willem II. Deze paal, die oorspronkelijke begrenzing aangaf de landgoederen van de prins, staat waarschijnlijk niet op zijn oorspronkelijke plaats.

Waardering

Het complex Schouwenhoek is van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische, cultuurhistorische, stedebouwkundige en ensemblewaarde:

- als voorbeeld van een rijk gedecoreerd landhuiscomplex in de stijl van Engelse en Duitse landhuisbouw

- als beeldbepalend werk uit het oeuvre van de architecten J.J. Brandes en J.T. Wouters

- als beeldbepalend landhuiscomplex gelegen in de villabebouwing van Wassenaar

- vanwege de onderlinge samenhang van de afzonderlijke onderdelen

Het complex is gaaf in hoofdvorm en detaillering van het exterieur.