Algemene Begraafplaats | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

1. Wat staat er in het rijksmonumentenregister?

In het rijksmonumentenregister staat welke onroerende zaken beschermd zijn als rijksmonument. Dat kunnen gebouwen zijn, maar ook tuinen of parken of archeologische vindplaatsen. Het register bevat de gegevens die nodig zijn om een rijksmonument te herkennen (identificeren). Dit gebeurt aan de hand van onder andere adresgegevens en kadastrale gegevens. Hier hoort ook een omschrijving van het rijksmonument bij. Deze kan kort zijn of wat langer. Beschermd is de onroerende zaaak (of zaken) die expliciet in de omschrijving genoemd staat. De registeromschrijving helpt in principe alleen bij de identificatie van het rijksmonument en geeft geen uitsluitsel over de monumentale waarden of de verandermogelijkheden.

2. Wat is precies beschermd?

Bij gebouwde monumenten is altijd de hele onroerende zaak beschermd, dus van buiten (exterieur) én van binnen (interieur). Álle onderdelen (bestanddelen) van de onroerende zaak maken deel uit van het rijksmonument. Dit is automatisch het geval, dus het is niet nodig dat ze allemaal zijn opgesomd in de registeromschrijving.

Onder de bescherming als rijksmonument vallen de onroerende zaken die expliciet in de omschrijving zijn genoemd. Is sprake van een inleiding, een omschrijving en een waardering, dan moet de onroerende zaak in elk geval in de omschrijving zijn genoemd om beschermd te zijn. Hierop bestaat één uitzondering: als een onroerende zaak in KAPITALEN in de inleiding vermeld is maar niet in het omschrijvende gedeelte, dan is de zaak toch beschermd. Onroerende zaken die alleen in een complexomschrijving zijn genoemd, maar niet in de omschrijving van één van de rijksmonumenten waaruit het complex bestaat, zijn niet beschermd.

Wat zijn bestanddelen van een onroerende zaak?

Een bestanddeel van een onroerende zaak is ieder onderdeel dat duurzaam met de onroerende zaak is verbonden. Het bestanddeel kan niet zomaar uit de onroerende zaak worden gehaald omdat schade ontstaat of omdat de onroerende zaak dan minder goed bruikbaar is. Dit laatste is bijvoorbeeld het geval bij een deurklink. Deze kan zonder schade worden verwijderd, maar de deur kan niet meer open. Andere voorbeelden van bestanddelen zijn:

fundering en kelders;

gevels en gevelonderdelen, bijv. stoep, trap, bordes, ramen, glas en glas-in-lood;

draagconstructies zoals balklagen en de kapconstructie;

dakbedekking;

binnenmuren, bijv. van hout, steen of een ander materiaal;

interieur, bijv. plafond, wandafwerking, vloeren, trap, deur, schouw, vast meubilair, (kerk)orgel;

uitbouw, ook als deze is gemaakt na de aanwijzing als rijksmonument.

Een rijksmonument kan ook bestaan uit meerdere onroerende zaken. Denk aan een boerderij met bakhuis of aan een villa met theekoepel. Als de bescherming zich bij gebouwde monumenten uitstrekt over meerdere onroerende zaken, zijn deze allemaal genoemd in de registeromschrijving.

Bij archeologische rijksmonumenten bepaalt een kaart de omvang van de bescherming.

Dat geldt ook voor veel aangelegde rijksmonumenten, zoals een tuin of een park. Bij aangelegde monumenten worden niet alle onroerende zaken (bijv. beplanting) genoemd in de registeromschrijving, want dan wordt die veel te lang. De registeromschrijving beperkt zich dan tot de hoofdstructuur of het belangrijkste kenmerk van de aanleg.

3. Wat zijn monumentale waarden?

Bij het rijksmonument kan een lange omschrijving staan die een samenvatting geeft van de monumentale waarden van het rijksmonument. Die waarden zijn de reden waarom een onroerende zaak is beschermd als rijksmonument. In lang niet alle gevallen zijn die waarden vermeld en waar ze wel zijn vermeld is het dus geen volledige opsomming. De aanwezige monumentale waarden vormen wel de basis waarop een verbouwings- of restauratieplan van een rijksmonument wordt getoetst. Het is daarom aanbevolen om hier dan verder onderzoek naar te laten doen. Hoe dat in zijn werk gaat kunt u vinden op de website Monumenten.nl.

4. Wat mag ik veranderen?

In het rijksmonumentenregister staat dus niet welke en hoe veranderingen aan het rijksmonument kunnen worden aangebracht. Voor werkzaamheden aan een rijksmonument heeft u vaak een vergunning nodig. Dit is een omgevingsvergunning en deze wordt afgegeven door de gemeente.

Er bestaan geen ‘lijstjes’ van wat wel en niet mag worden gewijzigd. Daarvoor verschillen de monumenten te veel van elkaar. Ook de plannen van eigenaren zijn zó verschillend, dat dit niet met een lijstje is op te lossen. Veranderingen zijn maatwerk en komen vaak in een dialoog tot stand. Informeer daarom bij uw gemeente. Op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kunt u lezen hoe dit proces verloopt, bijvoorbeeld in de Wegwijzer advies omgevingsvergunning.

Bekijk ook andere informatie op deze website over boerderijen, kerken, begraafplaatsen, molens, verduurzamen, zonnepanelen, interieur, bouwhistorie, natuursteen of beton enz.

Een goed hulpmiddel bij het maken van een plan en de keuzes die daarbij moeten worden gemaakt, is de restauratieladder van Stichting ERM.

Complexgegevens

Complexnummer: 508722

Omschrijving

Inleiding

In 1873 is in Doorn langs de Amersfoortseweg een Algemene begraafplaats aangelegd. Het terrein van de begraafplaats behoorde van oorsprong toe aan Huis Doorn, dat de gemeente in 1872 aankocht voor de som van achthonderden tien gulden.

Van de eerste aanleg bestaat een ongesigneerde tekening in het archief van Doorn. In 1890 werd de begraafplaats met een strook aan de noordzijde uitgebreid; een tweede uitbreiding volgde in 1910. De laatstgenoemde uitbreiding betreft een geometrische aanleg. Het accent van de bescherming ligt op de eerste en tweede aanlegfase.

Links van de hoofdas is een neogotisch baarhuisje gebouwd. Het ontwerp is van de plaatselijk aannemer/timmerman Jan Koudijs.

Tevens bevinden zich op de begraafplaats een aantal (familie)graven die voor de plaatselijke en/of regionale geschiedenis van belang zijn. De graven hebben geen aparte bescherming, wel hebben ze een aanvullende cultuurhistorische waarde.

Omschrijving

Het aan de Amersfoortseweg gelegen complex van de ALGEMENE BEGRAAFPLAATS aangelegd in 1872 en uitgebreid in 1890 en 1910. De begraafplaats is gelegen op een rechthoekig perceel en wordt, wat betreft de oudste aanlegstructuur, door slingerpaden doorsneden. De begraafplaats ligt in een bosrijke omgeving aan de rand van de bebouwde kom. Het terrein zelf is met voornamelijk beukenbomen beplant. De hieronder genoemde onderdelen vallen binnen de bescherming van het complex:

1. Baarhuisje2.Aanleg begraafplaats volgens oorspronkelijke aanleg 1872-73, met uitbreidingen uit 1890, volgens de begrenzing op bijgevoegde kaart. De uitbreiding van 1910 valt buiten de bescherming.

Waardering

Het complex van de Algemene Begraafplaats Doorn aan de Amersfoortseweg is van architectuurhistorische waarde als gaaf voorbeeld van een begraafplaats in landschappelijke aanleg, alsmede van cultuurhistorische waarde als voorbeeld van de negentiende-eeuwse funeraire cultuur; tevens van belang voor de lokale en regionale geschiedenis door de aanwezigheid van een aantal belangrijke familiegraven.