Inleiding

Voormalig ONDERSTATION van de N.V. Provinciale Geldersche Electriciteits-Maatschappij en thans in gebruik als kantoor en werkplaats bij de gemeentelijke dienst Milieu en Openbare Werken. Het complex is gesitueerd op een rechthoekig terrein op de zuidwestelijke hoek van de Van Oldenbarneveldtstraat en de Broekstraat. Even ten westen hiervan stond aan de Nieuwe Kade de gemeentelijke elektriciteitscentrale; een ontwerp van architect G. Versteeg uit 1907 (verwoest in de Tweede Wereldoorlog).

De spanningsverliezen die bij grote afname in het oorspronkelijke 10 kV-net optraden, leidden in 1919 tot het opvoeren van de bedrijfsspanning tot 50 kV en daarmee tot de bouw van enkele onderstations alwaar deze spanning voor verdere distributie werd omgevormd naar 10 kV. Het Arnhemse onderstation bestond in eerste opzet (1927-1929) uit:

1. een BEDIENINGSGEBOUW;

2. een HEFTOREN annex WERKPLAATS;

3. een rijtje van vier FABRIEKSWONINGEN met toegangspoort aan de Broekstraat. In 1939 werd het complex voltooid met:

4. een langgerekt MAGAZIJNGEBOUW;

5. en een GARAGE, beide aan de Van Oldenbarneveldtstraat.

De hoofdingang werd toen tussen het magazijn en de garage gesitueerd, nabij de hoek van de Broekstraat en de Van Oldenbarneveldtstraat.

Alle complexonderdelen zijn in Nieuwe Haagse School-stijl ontworpen door de Haagse ingenieur H. FELS (1882-1962); huisarchitect van de P.G.E.M. tot 1955. Kenmerkend zijn de in- en uitspringende blokvormige bouwmassa's, de horizontale banden, de gevels van gele en rode baksteen in Noors verband, de verdiepte voegen en de stalen ramen. Het voormalige magazijngebouw aan de Van Oldenbarneveldtstraat vertoont bovendien kenmerken van het werk van architect W.M. Dudok, zoals overstekende luifels, uitspringende halfronde bouwmassa's voor trappenhuizen en horizontale vensterstroken. De gebeeldhouwde sluitstenen boven de personeelsingangen van het bedieningsgebouw en de werkplaats èn de consoles van de hoogspanningsmast zijn vervaardigd door Gijs Jacobs van den Hof.

Waardering

Voormalig P.G.E.M. ONDERSTATION uit het tweede kwart van de twintigste eeuw.

- Van architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een grotendeels gaaf en compleet bewaard gebleven industrieel complex, dat opvalt door de hoogwaardige esthetische kwaliteit van de samenstellende onderdelen, zoals de gave verhoudingen, het goede materiaalgebruik en de bijzondere ornamentiek. Toepassing van de Nieuwe Haagse School-stijl in de afzonderlijke bedrijfsgebouwen heeft geleid tot architectonische eenheid. Als zodanig is het complex een goed voorbeeld van het werk van ir H. FELS. Met name het hijsgebouw en het bedieningsgebouw bezitten een aantal bijzondere en/of karakteristieke interieurelementen.

- Van stedebouwkundige waarde als onderdeel van het in de eerste helft van de twintigste eeuw tot ontwikkeling gebrachte industriegebied 't Broek aan de oostelijke rand van het Arnhemse stadscentrum, waarin het complex vanwege de omvang, de situering aan een kruising en de verschijningsvorm een bijzonder beeldbepalend element vormt.

- Van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van de technische ontwikkeling van de elektriciteitsvoorziening en als zodanig een zeer waardevol, en als onderstation zeldzaam overblijfsel van industriële architectuur.