Inleiding

Het terrein in de Pinkenberg werd in mei 1897 aangekocht voor de waterwinning, de ingebruikname van het hoofdgebouw vond plaats op 14 februari 1899, zoals blijkt uit een verplaatste zwart marmeren gedenkplaat die zich nu binnen tegen de rechter wand bevindt. Dit gebouw vormt de kern van het complex. Aangezien in die tijd water opgepompt moest worden, en nog niet door diep geplaatste pompen omhoog gestuwd werd, was een grondwaterdiepte van 10 meter maximaal. Derhalve werd in het dal een gedeelte verder uitgegraven en op de bodem van die kuil werd het pompstation, dat nu als zuiveringsgebouw gebruikt wordt, opgetrokken, evenals de latere uitbreiding. Om een zelfde reden is aan de noordzijde van het dal langs de heuvelrand een diepe geul gegraven: de 'prise d'eau' verzamelde het water dat uit de heuvel sijpelde. In 1926 werd een pompstation met bergingen bijgebouwd, in 1932 gevolgd door de bouw, op enige afstand, van een klein hulpstation. De twee oudere boerderijen mogen vanwege het gevaar van bodemverontreiniging niet bewoond worden. Ze zijn functioneel bij het complex getrokken.

Onderdelen:

- Hoofdgebouw 1898

- Waterpompstation met berging, 1926

- Klein waterpompstation, 1932

- Boerderij Wijlhuizen

- Boerderij Elijzen met schuur

Niet in het beschermde complex opgenomen bijbehorende onderdelen:

- in Rheden: waterpompgebouw in Delftse School-stijl, bewust in het landschap ingepast door de keuze voor een woonhuis-uiterlijk.

- Bedrijfswoning Pinkenberg 2

- Prise-d'eau

- waterreservoir met gesloopte belvedere.

Waardering

Het WATERPOMPSTATIONS-COMPLEX gebouwd van 1898 tot 1932, met hergebuik van oudere elementen.

- Van architectuurhistorisch belang als bedrijfsbebouwing voor de waterwinning, met traditionele elementen, invloeden van Jugendstil, Haagse- en Amsterdamse school, dat de bouwkundige ontwikkeling van de bedrijfsbebouwing illustreert aan het eind van de 19de en in de eerste helft van de 20ste eeuw.

- Het waterpomp-complex is een monument van bedrijf en techniek uit 1898-1932 en bevat nog interieuronderdelen die de ontwikkeling van deze bedrijfstak illustreren.

- Het complex speelt bovendien een beeldbepalende rol in het beeld van het dal. Het heeft als zodanig landschappelijke waarde.

- De boerderijen hebben bovendien een cultuurhistorische waarde voor de geschiedenis van de agrarische bebouwing.